Wikibiopedia

 

Elias Laub

Elias Laub (jidysz: אליהו לאוב; ur. 1 października 1886 r. w Zagórowie, województwo kaliskie, Polska; zm. 4 października 1949 r. w Nowym Jorku) był działaczem i wydawcą bundowskim i socjalistycznym. Jego córką była socjolog Rose Laub Coser.

Życie

Elias Laub urodził się w chasydzkiej rodzinie w prowincji kaliskiej w 1885 roku. Po studiach w miejscowej jesziwie, w wieku 20 lat przeniósł się do Berlina i dołączył do tamtejszego ruchu socjaldemokratycznego. Podczas I wojny światowej opowiedział się po stronie socjaldemokratów walczących z tzw. polityką Burgfrieden. W tym środowisku współpracował z Różą Luksemburg i Karlem Liebknechtem i stał się bliskim powiernikiem Leo Jogichesa. W związku z tym Laub stał na czele socjalistycznego ruchu antywojennego w Niemczech, organizując nielegalną prasę drukarską i dystrybucję literatury pacyfistycznej. Z powodu tej działalności został aresztowany w marcu 1918 r. i wraz z innymi oskarżonymi oczekiwał na proces o zdradę stanu, ale został uwolniony w trakcie rewolucji listopadowej i przez krótki czas pracował jako komisarz w berlińskiej komendzie policji. To właśnie w Berlinie poznał swoją żonę Lisę Lachovsky (1899-1959), która została potrącona na grobie męża w 1959 roku. W 1919 r. oboje zostali członkami-założycielami KPD.

Elias i Lisa Laub mieli dwie córki, z których młodsza, Rose, była amerykańskim socjologiem. Starsza córka zginęła w wypadku samochodowym jako dziecko.

W okresie międzywojennym Laub działał głównie za pośrednictwem swojego wydawnictwa E. Laub'sche Verlagsbuchhandlung, które publikowało standardowe prace socjalistyczne, ale także pisma socjalistów, takich jak Paul Levi i Angelica Balabanova, którzy mieli przeciwników po stronie socjaldemokratycznej i komunistycznej, czy wymianę listów między Luise Kautsky i Różą Luksemburg oraz prace bundowca i mienszewika Gregora Bienstocka. W przeciwieństwie do innych wschodnioeuropejskich żydowskich wydawców w Berlinie, Laub publikował wyłącznie w języku niemieckim.

Berlińskie Stowarzyszenie Pereca, zrzeszające głównie żydowskich wygnańców i żydowskich robotników przymusowych z terenów okupowanych przez Niemców na wschodzie, było jednym z głównych obszarów działalności Algemeyner Yidisher Arbeter Bund w Niemczech. Laub został wybrany jego przewodniczącym. Władze wykorzystały to stanowisko do uzasadnienia rozwiązania organizacji w 1917 r. W tym czasie Laub wspierał zakazany w Rosji Bund w przemycie literatury i działaczy przez granicę. Laub był również tymczasowym członkiem komitetów berlińskiego Bundu wraz z Franzem Kurskim, Vladimirem Kosovskim, jego żoną Lise Laub, Grigorijem Aronsonem, Henochem Hokhgelerterem, Yudinem Aizenshtatem i Gregorem Bienstockiem.

W 1926 r. Laub opuścił Niemcy po puczu Kappa i udał się do Belgii. Otworzył małą drukarnię w Antwerpii i pracował tam ze swoją córką. W latach 1928-1929 wydawał tam tygodnik Yidishe Tsaytung. Po dojściu NSDAP do władzy w Niemczech Laub wykorzystał swoje kontakty w socjalistycznym ruchu oporu w Niemczech i drukował broszury, apele i czasopisma do dystrybucji w Niemczech. Udzielał również schronienia bojownikom ruchu oporu, którzy uciekli z Niemiec.

W 1939 roku rodzina Laub najpierw uciekła do Los Angeles, aby uciec przed niemiecką okupacją, a następnie przeniosła się do Nowego Jorku. Tam Elias Laub kontynuował pracę jako dziennikarz i został członkiem Yidisher Sotsyalistisher Farband oraz Algemeyner Yidisher Arbeter Bund. Nawet w Europie wspierał działalność Bundu, głównie poprzez infrastrukturę. Według Vladimira Medema, 20. i 30. rocznica powstania Bundu obchodzona była w domu Lauba - pierwsza w Berlinie, druga w Antwerpii. Jego nowojorskie wydawnictwo zajmowało się wydawaniem literatury jidysz.

Laub zmarł w Nowym Jorku 4 października 1949 r.

Zobacz również

Copyright © Wikibiopedia | Polityka prywatności