Julian Milejski (także: Mileyski, * 10 października 1921 w Zawiercinie, Polska; † 4 maja 1942 w Stelle, powiat Harburg) był polskim robotnikiem przymusowym, który został ukarany śmiercią za "zbezczeszczenie rasowe" w czasach narodowego socjalizmu. Grupa byłych uczniów z Hamburga otrzymała w 2007 r. Nagrodę Bertiniego za wysiłki na rzecz pogodzenia się z jego losem.
Podczas II wojny światowej Julian Milejski był zatrudniony jako polski robotnik przymusowy w gospodarstwie rolnym w gminie Stelle w powiecie Harburg. Miał romantyczny związek z Niemką z Hamburga, która również została zakwaterowana w wiosce i mieszkała w bezpośrednim sąsiedztwie gospodarstwa. Milejski chciał zakończyć ten nielegalny związek po tym, jak został ostrzeżony przez lokalnych mieszkańców, że będzie prześladowany przez narodowych socjalistów. Kobieta zgłosiła go na policję za napaść na tle seksualnym. W rezultacie Milejski został zatrzymany przez gestapo i przewieziony do więzienia w Lüneburgu, gdzie był przesłuchiwany i maltretowany.
4 maja 1942 r. Milejski został przetransportowany z powrotem do Stelle przez komando SS z obozu koncentracyjnego Neuengamme, gdzie na ówczesnym dziedzińcu szkolnym (obecnie plac przed ratuszem) zgromadzono już innych polskich robotników przymusowych z okolicy. Grupa musiała przemaszerować do zalesionego obszaru poza wioską, gdzie Milejski został stracony na ich oczach na specjalnie wzniesionej szubienicy. Milejski zginął w wieku 20 lat, a podstawą tego aktu były tzw. polskie dekrety wydane przez reżim nazistowski w marcu 1940 roku. Zgodnie z tymi przepisami, które zakładały, że polscy robotnicy przymusowi byli gorsi zgodnie z ideologią rasową narodowego socjalizmu, musieli oni nosić tak zwaną polską odznakę na ubraniu przez cały czas. Polskim robotnikom przymusowym surowo zabroniono bliskich kontaktów z Niemcami, a kontakty seksualne z członkami "niemieckiej lub pokrewnej krwi" były uważane za "rasowe zbezczeszczenie" i karane zgodnie z nazistowskimi prawami rasowymi karą śmierci.
W 2003 r. mieszkaniec Stelli, który pamiętał młodego Polaka, starał się o wzniesienie kamienia pamiątkowego dla Milejskiego, ale zostało to wówczas odrzucone przez komitet administracyjny gminy. W 2005 r. archiwista miejski Gerhard Rieckmann ponownie zwrócił uwagę na tę sprawę, publikując publikację o narodowosocjalistycznej przeszłości Stelle, w której opisano również morderstwo robotnika przymusowego Milejskiego w 1942 r.
Dokumentacja skłoniła grupę uczniów ze szkoły średniej Hanhoopsfeld w Harburgu do rozpoczęcia prac nad nią pod koniec 2006 roku. Po tym, jak mieszkańcy i lokalna administracja wykazali niewielkie zainteresowanie dalszymi badaniami, młodzi ludzie, wspierani przez niektórych mieszkańców i przedstawicieli kościoła, zaproponowali upamiętnienie wydarzeń i tymczasowe postawienie tablic pamiątkowych. Doprowadziło to również do zwrócenia uwagi na sprawę w polskiej prasie, co z kolei zapoczątkowało poszukiwania krewnych Milejskiego.
Grupa otrzymała Nagrodę Bertiniego 2007 za zaangażowanie w sprawę Milejskiego, nawet po zakończeniu okresu szkolnego, która została im wręczona 27 stycznia 2008 r., w Dniu Pamięci Ofiar Narodowego Socjalizmu. O przyznaniu nagrody i losach Juliana Milejskiego informowało wiele niemieckich i polskich mediów, a także największa niemieckojęzyczna gazeta w USA, Amerika Woche. Starania o postawienie kamienia pamiątkowego wsparł wówczas Konsul Generalny RP w Hamburgu Jerzy Kaczmarek.
Pod wpływem działań młodych ludzi w Stelle powstała grupa robocza Ein Stein für Julian, a wiosną 2008 r. w pobliżu miejsca zbrodni postawiono kamień pamiątkowy. Kamień pamiątkowy składa się z dużego głazu o wysokości ponad dwóch metrów, do którego przymocowana jest tablica pamiątkowa z brązu. Młodzi ludzie przekazali część pieniędzy otrzymanych z nagrody Bertiniego na pokrycie kosztów wzniesienia pomnika. Pomnik znajduje się przy drodze Unter den Linden poza miejscowością Stelle w kierunku Holtorfsloh, po lewej stronie drogi, około 200 metrów za znakiem miejscowości, w małym zagajniku, do którego można dojechać drogą przez gospodarstwo Suerfeld. W pobliżu kamienia pamiątkowego ustawiono ławkę.
Kamień z tablicą pamiątkową został uroczyście odsłonięty 4 maja 2008 roku, dokładnie 66 lat po egzekucji Milejskiego. Pomnik, który upamiętnia losy Juliana Milejskiego, od tego czasu jest pod opieką mieszkańców Stell i grupy roboczej, a tablica pamiątkowa z brązu zawiera następujący napis:
Publiczne zainteresowanie historyczno-strukturalnymi analizami narodowego socjalizmu w Niemczech, takimi jak opublikowana w 1996 r. praca Hitler's Willing Executioners amerykańskiego historyka Daniela Goldhagena, która wywołała tzw. debatę Goldhagena o narodzie sprawców, również coraz częściej stymulowało badania nad przykładowymi indywidualnymi przypadkami, na przykład w celu oceny rozprzestrzeniania się oporu przeciwko narodowym socjalistom.
Również od lat 90. tendencja do konkretyzacji idei ofiar narodowego socjalizmu w Niemczech została połączona z zainteresowanymi obywatelami, którzy próbują pogodzić się z indywidualnymi przypadkami z ich własnych dzielnic. Na przykład, od czasu ich pierwszej instalacji w 1993 roku, Stolpersteine autorstwa kolońskiego artysty Guntera Demniga doprowadziły do indywidualnych, niezależnych inicjatyw obywatelskich w wielu miejscach.
Oprócz grup ofiar Żydów, Romów i Sinti, grupa robotników przymusowych również w coraz większym stopniu stawała się przedmiotem badań indywidualnych losów, co zostało udokumentowane na przykład w badaniach i filmowaniu autentycznego przypadku młodego Polaka Waleriana Wróbla już w 1990 roku.
Kwestia skutków narodowego socjalizmu we własnym sąsiedztwie również wzbudzała zainteresowanie, zwłaszcza wśród młodych ludzi, których ciekawość często spotykała się z lokalnym oporem; na przykład film fabularny Straszna dziewczyna na początku lat 90. zwrócił uwagę szerszej publiczności na autentyczny przypadek Anny Elisabeth Rosmus, na którym był oparty, której badania wywołały odrzucenie ze strony jej najbliższego otoczenia.
Gerhard Rieckmann: Zabójstwo robotnika przymusowego. W: Przeszłość, ale nie zapomniana. Stelle pod swastyką. Publikacja własna, Stelle 2005, s. 69-72.
Renzo Vespignani: Fascism. Hamburg et al. 1976; wydanie licencjonowane, wydanie 6, Elefanten Press Verlag, Berlin 2002 (= Elefanten Press, 3), ISBN 3-88520-003-1. (Zbiór źródeł; wcześniejszy katalog wystawy, opublikowany przez Neue Gesellschaft für Bildende Kunst i Kunstamt Kreuzberg, Berlin).