Wikibiopedia

 

Josef Hoëné-Wronski

Józef Maria Hoëné-Wroński (właściwie Jósef Hoëné, * 23 sierpnia 1776 w Wolsztynie w Polsce-Litwie; † 9 sierpnia 1853 w Paryżu) był polskim filozofem i matematykiem.

Życie

Wroński, jak jest dziś nazywany, urodził się 23 sierpnia 1776 r. w Wolsztynie jako Jósef Hoëné. Jego ojcem był Anton Höhne, architekt pochodzący z Czech.

Przeszkolony w korpusie kadetów w Warszawie, brał udział w powstaniu kościuszkowskim jako oficer artylerii w armii polskiej w 1794 roku, ale został schwytany przez Rosjan w bitwie pod Maciejowicami. Następnie został wcielony do armii rosyjskiej. Po uwolnieniu w 1797 r. wyjechał do Niemiec, gdzie studiował filozofię i prawo na kilku uniwersytetach. Był szczególnie zainteresowany naukami Kanta.

W 1800 r. wyjechał do Francji i dołączył do legionów Dąbrowskiego w walce o wolność Polski. Wkrótce jednak powrócił do studiów filozoficznych i innych badań naukowych. W 1803 roku doznał "objawienia", które skłoniło go do opracowania filozofii "absolutnej". Do 1810 r. mieszkał głównie w Marsylii, gdzie pracował w Obserwatorium Marsylskim, a w 1810 r. poślubił córkę astronoma. Wkrótce po ślubie przyjął nazwisko Wroński, którego używał naprzemiennie lub w połączeniu ze swoim oryginalnym nazwiskiem. Stracił jednak stanowisko w obserwatorium i resztę życia spędził jako prywatny uczony, głównie w Paryżu.

Początkowo zarabiał na życie jako nauczyciel matematyki na Montmartrze. W 1812 roku poznał biznesmena Pierre'a Arsona, który stał się entuzjastycznym uczniem Wrońskiego i w zamian hojnie wspierał go finansowo. Układ ten trwał przez kilka lat, choć w międzyczasie Arson przekonał się, że Wroński był w rzeczywistości oszustem i bezskutecznie próbował uwolnić się od zawartych umów.

Praca

Wroński twierdził, że gruntownie zreformował filozofię i matematykę i opublikował liczne pisma na szeroki zakres tematów. Jednak jego praca została w większości odrzucona przez społeczność naukową, a jego pierwsza książka została tak negatywnie przyjęta, że musiał później zrezygnować ze stanowiska w obserwatorium.

Swoją filozofię "Absolutu" nazywał również "mesjanizmem", ponieważ miała ona na celu kompleksową odnowę ludzkości. Czyniąc to, czerpał z Kanta, ale odrzucił jego interpretację wiedzy a priori jako subiektywnej, postulując, że prawa rozumu są identyczne z prawami wszechświata. Religioznawca Arthur McCalla opisuje filozofię Wrońskiego jako syntezę postkantowskiego idealizmu i iluminizmu. W matematyce Wroński zaproponował rozwinięcie szeregowe dla funkcji, których współczynniki są tak zwanymi wyznacznikami Wrońskiego.

Bardziej potajemnie studiował kabałę, Jakoba Böhmego i nauki gnostyckie.

Efekt

W ostatnich latach życia Wroński wywarł wielki wpływ na Éliphasa Léviego, twórcę nowoczesnego francuskiego okultyzmu, polskich poetów Adama Mickiewicza i Zygmunta Krasińskiego, a także filozofów Bronisława Ferdynanda Trentowskiego i Karola Libelta, a od 2008 roku asteroida (33017) Wroński nosi jego imię.

Pisma

Introduction à la philosophie des mathématiques et technique de l'algorithme. Didot, Paryż 1811

Résolution générale des equations de tous les degrés. Paris 1811

Philosophie de l'infin. Paris 1814

Canon de logarithmes. Paris 1827

Prodrome du messianisme, révélation des destinées de l'humanité. Doyen, Paris 1831

Prodrom mesjanizmu lub filozofii absolutnej. Stalling, Oldenburg 1931

Messianisme: union finale de la philosophie et de la religion. 2 tomy, Paryż 1831 i 1839; nowe wydanie 3 tomy, 1847/48

Philosophie absolue de l'histoire. 1852

Literatura

Philippe d'Arcy: Hoene-Wronski: une philosophie de la création. Seghers, Paris 1970

Zobacz również

Copyright © Wikibiopedia | Polityka prywatności