Jan Banaś (urodzony jako Heinz-Dieter Banas 29 marca 1943 roku w Berlinie) to były polski piłkarz o niemieckich korzeniach.
Banaś urodził się jako Heinz-Dieter Banas w Berlinie w 1943 roku w rodzinie niemieckiego ojca. Jego rodzice zostali rozdzieleni podczas II wojny światowej. Jego ojciec odnalazł żonę i Jana Banasia, czytając jego nazwisko w prasie sportowej. W 1965 roku Banaś, grający wówczas w Polonii Bytom, uciekł do Niemiec Zachodnich podczas meczu w Szwecji. Inicjatorem tej akcji był jego ojciec, który mieszkał w Hof w Górnej Frankonii. W związku z brakiem autoryzacji został on objęty dwuletnim zakazem FIFA, po tym jak polski związek poinformował o tym światową federację piłkarską.
SpVgg Hof miał być klubem, w którym trenował Banaś. Prezes klubu z Hof zaaranżował jego dołączenie do 1. FC Köln w celu podreperowania budżetu klubu. Do podpisania kontraktu nigdy nie doszło, gdyż Polonia Bytom odmówiła jego zwolnienia. W rezultacie brał udział tylko w treningach w 1. FC Köln; w meczach treningowych z drużyną rezerw przeciwko pierwszej drużynie przyczynił się do zwycięstw drugiej drużyny. Kontrakt z 1. FC Köln doprowadził do sporu rodzinnego; ojciec Banasia zażądał części miesięcznej pensji dla siebie. Zarówno ze względu na spór rodzinny, jak i sytuację sportową, Banaś po niespełna dwóch latach wrócił do dawnej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W polskiej prasie zostało to odebrane jako zwycięstwo socjalizmu nad kapitalizmem, a Banaś ponownie grał w Polonii Bytom, a także w reprezentacji Polski. W eliminacjach do finałów mistrzostw świata w 1974 roku w (zachodnich) Niemczech, Polska wygrała swój pierwszy mecz z Anglią w Chorzowie 2:0, między innymi dzięki bramce Banasia. Następnie obie drużyny stoczyły długodystansowy pojedynek o zwycięstwo w grupie; dzięki remisowi 1:1 na stadionie Wembley w Londynie, reprezentacja Polski zakwalifikowała się do Mistrzostw Świata w Niemczech Zachodnich. Ponieważ zarówno PZPN, jak i partia obawiały się, że Banaś po raz kolejny zostanie zdegradowany, nie pozwolono mu wziąć udziału w meczu.
Thomas Urban: Czarne orły, białe orły. Niemieccy i polscy piłkarze w kręgu polityki. Verlag Die Werkstatt, Göttingen 2011, ISBN 978-3-89533-775-8.