Henryk Arctowski [ˈxɛnrɨk artsˈtɔfskʲi], urodzony jako Henryk Artzt (* 15 lipca 1871 w Warszawie; † 21 lutego 1958 w Waszyngtonie) był polskim geofizykiem, meteorologiem, oceanografem i polarnikiem.
Arctowski urodził się jako Henryk Artzt w Warszawie w 1871 roku. Jego niemieccy przodkowie przenieśli się z Wirtembergii w XVII wieku. Studiował matematykę i fizykę na Uniwersytecie w Liège, a następnie geologię i chemię na Sorbonie w Paryżu. Od 1893 r. pracował pod kierunkiem Walthera Springa (1848-1911) w Instytucie Chemii Uniwersytetu w Liège. W tym czasie spolszczył nazwisko Arctowski.
W 1895 r. poznał Adriena de Gerlache de Gomery, który zatrudnił go jako kierownika naukowego wyprawy Belgica (1897-1899) na Antarktydę. Arctowski przygotowywał się do tego zadania pogłębiając swoją wiedzę z zakresu glacjologii, oceanografii i meteorologii. Odbył podróże studyjne do Zurychu, gdzie konsultował się z Albertem Heimem i odbył kilka wycieczek do lodowców w Alpach Szwajcarskich, oraz do Anglii, gdzie odwiedził oceanografa Johna Murraya. Spędził również trochę czasu w Królewskim Obserwatorium Belgijskim (Observatoire royal de Belgique) w Ukkel. Arctowski przyczynił się również do sfinansowania wyprawy, dając wykłady w celu zebrania funduszy. Za jego sugestią do zespołu ekspedycyjnego dołączyli rumuński biolog Emil Racoviță i wreszcie polski student nauk ścisłych Antoni Dobrowolski.
Belgica opuściła Antwerpię 16 sierpnia 1897 roku i powróciła 5 listopada 1899 roku. Od 3 marca 1898 r. do 14 marca 1899 r. statek był uwięziony przez pak lodowy u wybrzeży Antarktydy. W tym czasie Arctowski prowadził badania nad powstawaniem lodu morskiego i gór lodowych oraz zbierał dane meteorologiczne przez cały rok. Jako oceanograf sporządził mapę batymetryczną obszaru, przez który podróżował, wykorzystując sondowania. Po zakończeniu wyprawy Arctowski przetwarzał swoje dane w obserwatorium w Ukkel, gdzie pozostał do 1909 roku.
Oprócz pracy naukowej Arctowski wygłosił również szereg wykładów za granicą. Podczas jednej z takich podróży poznał w Londynie amerykańską śpiewaczkę Arian Jane Addy, którą poślubił w 1909 roku. Latem 1910 r. wziął udział w wyprawie na statku Île-de-France na Spitsbergen i Lofoty jako kierownik naukowy. Po powrocie zorganizował dział naukowy w Nowojorskiej Bibliotece Publicznej, którym kierował w latach 1911-1919.
Podczas I wojny światowej prowadził kampanię na rzecz niepodległości Polski. Służył jako ekspert amerykańskiej delegacji na konferencję pokojową w Paryżu i opracował prawie 2500-stronicowy raport o Polsce z licznymi mapami, wykresami i tabelami. Ściśle współpracował z polską delegacją w Wersalu.
W 1920 r. Arctowski powrócił do Polski, gdzie premier Ignacy Jan Paderewski zaproponował mu stanowisko ministra oświaty. Arctowski odmówił i zamiast tego został profesorem i dyrektorem Instytutu Geofizyki i Meteorologii na Uniwersytecie Lwowskim. Gorąco popierał polskie badania polarne i wspierał zarówno udział Polski w II Międzynarodowym Roku Polarnym 1932-1933, jak i Polską Wyprawę na Grenlandię Zachodnią w 1937 r., którą kierował jego uczeń Aleksander Kosiba (1901-1981). Arctowski postulował również utworzenie polskiej stacji badawczej na Antarktydzie Zachodniej.
Arctowski był w Waszyngtonie w momencie wybuchu II wojny światowej. Ponieważ powrót do Polski nie wchodził w grę, podjął pracę w Smithsonian Institution. Poświęcił się tam badaniom Słońca, korzystając z danych zebranych w latach 1926-1930. Został również wybrany na przewodniczącego Międzynarodowej Komisji ds. Zmian Klimatu. Od 1950 r. zrezygnował ze stanowiska w Smithsonian Institution z powodu postępującej choroby, ale pozostał aktywny w prywatnych badaniach.
Polska stacja badawcza na Antarktydzie (Stacja Arctowskiego), jej latarnia morska oraz szereg obiektów geograficznych, takich jak Półwysep Arctowskiego, Nunatak Arctowskiego, Lodowiec Henryka, Kopuła Arctowskiego, Góry Arctowskiego, Szczyt Arctowskiego, Zatoka Henryka i Szczyt Henryka na Antarktydzie, a także Góra Arctowskiegofjellet i Lodowiec Arctowskiegobr noszą imię Arctowskiego.
Jacek Machowski: Henryk Arctowski (15. Juli 1871-21. Februar 1958) (PDF; 615 kB). In: Polnische Polarforschung. Band 19, Nr. 1-2, 1998, S. 7-10 (englisch).
Jacek Machowski: Der Beitrag von H. Arctowski und A. B. Dobrowolski zur Antarktis-Expedition von Belgica (1897-1899) (PDF; 2,68 MB). In: Polnische Polarforschung. Band 19, Nr. 1-2, 1998, S. 15-30 (englisch).