Harald Welzer (* 27 lipca 1958 r. w Bissendorfie) jest niemieckim socjologiem i psychologiem społecznym. Dziś pracuje jako publicysta.
Welzer zdał maturę w Burgwedel, a następnie studiował socjologię, nauki polityczne i literaturę na Uniwersytecie w Hanowerze, gdzie w 1988 r. uzyskał tytuł doktora socjologii. W 1993 r. habilitował się z psychologii społecznej, a w 2001 r. z socjologii. W latach 1988-1993 Welzer był asystentem naukowym na Wydziale Historii, Filozofii i Nauk Społecznych Uniwersytetu w Hanowerze. Następnie do 1999 r. pracował tam jako wykładowca psychologii społecznej.
Welzer był dyrektorem Centrum Interdyscyplinarnych Badań nad Pamięcią (CMR) i kierownikiem różnych podprojektów w ramach kierunku badawczego KlimaKultur w Instytucie Zaawansowanych Studiów Humanistycznych w Essen. W latach 2001-2012 był profesorem psychologii społecznej na prywatnym Uniwersytecie w Witten/Herdecke. Welzer jest współzałożycielem i dyrektorem fundacji non-profit Futurzwei. Stiftung Zukunftsfähigkeit, której celem jest identyfikowanie i promowanie alternatywnych stylów życia i form ekonomicznych. Od lipca 2012 r. jest profesorem honorowym w dziedzinie projektowania transformacji na Uniwersytecie Europejskim we Flensburgu, gdzie kieruje Centrum Projektowania i Badań nad Transformacją im. Norberta Eliasa. Welzer jest również członkiem afiliowanym Wydziału w Centrum Marial na Uniwersytecie Emory (Atlanta/USA), wykłada na Uniwersytecie St. Gallen oraz jest członkiem licznych naukowych komitetów doradczych i akademii. Główne punkty jego badań i nauczania to pamięć, przemoc grupowa i badania wpływu klimatu kulturowo-naukowego. Welzer jest redaktorem taz.FUTURZWEI, kwartalnika poświęconego polityce i przyszłości. Jego syn Nicholas Czichi-Welzer również jest tam aktywny.Welzer doznał ataku serca na początku 2020 r., co opisał w swojej książce Nachruf auf mich selbst (Nekrolog dla siebie) w 2021 r. Welzer mieszka w Berlinie.
Główna praca naukowa Welzera ukazała się w 2002 r. pod tytułem Das kommunikative Gedächtnis. Odwołując się do badań neurobiologicznych, Welzer wyjaśnia, że pamięć ludzka opiera się na aktywnym procesie umysłowym, który funkcjonuje w dużej mierze nieświadomie i "implicite". Pamięć ludzka pełni funkcję społeczną: wzajemne oddziaływanie indywidualności i wspólnoty jest zorganizowane w różnych funkcjach pamięci. Popularne metafory, które porównują pamięć jako magazyn wiedzy do dysku twardego komputera, są mylące. Obrazy pamięciowe nie są przechowywane w postaci gotowych zestawów danych w określonym miejscu w mózgu. Jeśli chce uaktywnić pamięć, mózg musi odtworzyć elementy z różnych obszarów. Za każdym razem, gdy przywoływane jest wspomnienie, nowe sieci są formowane asocjacyjnie. Fragmenty pamięci doświadczeń medialnych są w zasadzie traktowane tak samo jak fragmenty pamięci "doświadczanej". W rekonstrukcji pamięci źródła się przenikają.
Pamięć autobiograficzna ma również zasadniczo charakter komunikacyjny, jest wytwarzana w "sytuacjach interakcyjnych", jak pisze Welzer. To, w jaki sposób człowiek staje się "ja", nie jest oczywiście świadome dla danej osoby. Nieświadome wspomnienia pojawiają się w "przeczuciach", spontanicznych reakcjach i niewytłumaczalnych uprzedzeniach. Mój mózg "wie" o wiele więcej o emocjach i sygnałach komunikacji niewerbalnej niż jest to uświadamiane przez pamięć semantyczną i epizodyczną. Zarówno świadome, jak i nieświadome elementy pamięci są komunikatywne i kierują naszą percepcją i działaniem w kontekście kultury danej społeczności. Z ego i naszej tożsamości w sensie "pamięci autobiograficznej" rozwija się synchronizacja jednostki w stosunku do jej środowiska społecznego.
W swojej książce Opa war kein Nazi (Dziadek nie był nazistą) Welzer analizuje epokę narodowego socjalizmu z socjopsychologicznego punktu widzenia, badając zachowania ludzi w życiu codziennym w czasach narodowego socjalizmu oraz formy stopniowania pamięci rodzinnej. W rodzinach niewiele mówiło się o sprawstwie lub odpowiedzialności. Z drugiej strony, bardzo często pojawiały się bagatelizowanie i rzekoma ignorancja. Według Welzera członkowie rodzin, którzy brali w tym udział, byli nawet przedstawiani jako ofiary lub bohaterowie.W książce Täter. W książce Wie aus ganz normalen Menschen Massenmörder werden (Jak normalni ludzie stają się masowymi mordercami) Welzer zagłębia się w ustalenia Christophera Browninga dotyczące motywacji nazistowskich sprawców niesprawiedliwości w Einsatzgruppen, którzy często mieli zupełnie normalne biografie, jak Franz Stangl czy Werner Best. Rozwinęli mentalność czy też wewnętrzną racjonalność, w której uznawali, że moralnie mają rację, nawet jeśli dokonywali zabójstw dzieci. Zabijanie jest postrzegane jako praca. Wyniki zostały rozszerzone na Wietnam, Rwandę i Jugosławię. What is Killed for in the 21st Century, Welzer opisuje zmiany klimatyczne jako wciąż niedoceniane zagrożenie dla współistnienia ludzi. Postrzega się je jako klęskę żywiołową, ale to skutki społeczne sprawiają, że zmiany klimatu stają się katastrofą. W związku z tymi wydarzeniami przemoc jest coraz częściej postrzegana jako strategia rozwiązywania problemów. Upadek porządku politycznego i społecznego w dużej części świata doprowadzi do "permanentnej wojny". Można temu zapobiec tylko wtedy, gdy zamożne społeczeństwa krajów uprzemysłowionych zmienią swój dotychczasowy styl konsumpcji. Andreas Kilb zarzucił w recenzji, że porównania z ludobójstwami XX wieku są "spekulatywne" i brakuje im "analizy historycznej". Christiane Grefe, z drugiej strony, uznała Welzera za "przerażająco wiarygodną analizę", ale zarzuciła mu, że nie bierze pod uwagę produktywnych związków między kulturą a technologią. A Guide to Resistance, Welzer opowiada się za redukcyjnym stylem życia w przeciwieństwie do "wszystkiego zawsze", które dominuje nie tylko w świecie zachodnim. Nie chodzi o wzrost, wydajność i konsumpcję, ale o szczęście i sprawność na przyszłość. Ani szczęście, ani zdolność do radzenia sobie w przyszłości nie zależą jednak zasadniczo od stanu posiadania. Welzer krytykuje, że obecnie praktykowany styl życia naszego społeczeństwa pochłania własne warunki wstępne poprzez przerost. Welzer przedstawia różne skuteczne formy myślenia i działania dla siebie, które są zorientowane na dobro wspólne, a nie na indywidualny zysk, i zachęca ludzi do korzystania z własnego pola manewru.W publikacji Digitaler Wandel und Ethik (Cyfrowa zmiana i etyka), która ukazała się nakładem Instytutu Oceny Technologii i dotyczy etyki cyfrowej, a także oceny technologii w ogóle, poświęca rozdział m.in. odpowiedzialności informatyków we współczesnym społeczeństwie.Książki Welzera cieszą się również międzynarodowym odbiorem i zostały wydane w ponad 20 krajach.
Między stołkami. Badanie podłużne procesu przejścia absolwentów szkół wyższych. Deutscher Studien-Verlag, Weinheim 1990, ISBN 3-89271-196-8.
Przejścia. O społecznej psychologii biograficznych procesów zmian. Edition diskord, Tübingen 1993, ISBN 3-89295-572-7.
(red.): Narodowy socjalizm i nowoczesność. Edition diskord, Tübingen 1993, ISBN 3-89295-576-X.
(red.): Pamięć obrazów. Estetyka i narodowy socjalizm. Edition diskord, Tübingen 1995, ISBN 3-89295-590-5.
Zjawisko grozy. Eseje o naukowym traktowaniu Holocaustu. Edition diskord, Tübingen 1997, ISBN 3-89295-619-7.
z Robertem Montau i Christine Plaß: "Jakimi złymi ludźmi jesteśmy!". Narodowy socjalizm w rozmowie między pokoleniami. Edition diskord, Tübingen 1997, ISBN 3-89295-628-6.
(red.): Auf den Trümmern der Geschichte. Rozmowy z Raulem Hilbergiem, Hansem Mommsenem i Zygmuntem Baumanem. Edition diskord, Tübingen 1999, ISBN 3-89295-659-6.
(red.): Pamięć społeczna. Historia, Pamięć, Przekaz. Hamburger Edition, Hamburg 2001, ISBN 3-930908-66-2.
Pamięć komunikacyjna. A Theory of Memory. Beck, Monachium 2002, ISBN 3-406-49336-X; tamże 2005, ISBN 3-406-52858-9.
z Sabine Moller & Karoline Tschuggnall: Opa war kein Nazi. Narodowy socjalizm i Holocaust w pamięci rodzinnej. Przy współpracy Olafa Jensena i Torstena Kocha. Fischer-Taschenbuch-Verlag, Frankfurt 2002, ISBN 3-596-15515-0.
z Hansem J. Markowitschem: Das autobiographische Gedächtnis. Podstawy mózgowo-organiczne i rozwój biospołeczny. Klett-Cotta, Stuttgart 2005, ISBN 3-608-94406-0.
Sprawcy. Jak normalni ludzie stają się masowymi mordercami. Przy współpracy Michaela Christ. S. Fischer, Frankfurt 2005, ISBN 3-10-089431-6.
Kötungsarbeit, recenzja Christophera R. Browninga, Die Zeit, 27 października 2005 r.
Recenzja Tobiasa Bütowa, H-Soz-u-Kult, 28 lutego 2006 r.
z Hansem J. Markowitschem (red.): Why People Can Remember. Postępy w interdyscyplinarnych badaniach nad pamięcią. Klett-Cotta, Stuttgart 2006, ISBN 978-3-608-94422-8.
Wojna o pamięć. Holocaust, Collaboration and Resistance in European Memory, Harald Welzer (red.), S. Fischer, Frankfurt/M. 2007, ISBN 978-3-596-17227-6.
Wojny klimatyczne. Za co się zabija w XXI wieku, S. Fischer, Frankfurt/M. 2008, ISBN 3-10-089433-2.
Gefühlte Probleme, recenzja: Uwe Justus Wenzel, Neue Zürcher Zeitung, 12 kwietnia 2008.
Przemoc jako rozwiązanie, recenzja Herfrieda Münklera, Süddeutsche Zeitung, 14 kwietnia 2008 r.
Czy to już herezja?, recenzja Adama Olschweskiego, Frankfurter Rundschau, 8 maja 2008 r.
Nic dla optymistów, recenzja Jörga Platha, die tageszeitung, 17 maja 2008 r.
Wymiary zmian klimatycznych, recenzja: Britta Fecke, Deutschlandfunk, 2 czerwca 2008 r.
z Clausem Leggewie: Koniec świata, jaki znaliśmy. Klimat, przyszłość i szanse na demokrację. S. Fischer, Frankfurt nad Menem 2009, ISBN 978-3-10-043311-4.
z Christianem Gudehusem i Ariane Eichenberg (red.): Erinnerung und Gedächtnis. An Interdisciplinary Handbook. Metzler, Stuttgart 2010.
z Sönke Neitzel: Soldaten. Protokoły walki, zabijania i umierania. S. Fischer, Frankfurt/M. 2011, ISBN 978-3-10-089434-2.
z Daną Giesecke: Das Menschenmögliche. O odnowieniu niemieckiej kultury pamięci. Edition Körber-Stiftung, Hamburg 2012, ISBN 978-3-89684-089-9.
ze Stefanem Rammlerem: Der FUTURZWEI-Zukunftsalmanach 2013: Geschichten vom guten Umgang mit der Welt. Fischer-Taschenbuch, Frankfurt 2012, ISBN 978-3-596-19420-9.
Recenzja, recenzja Matthiasa Junga, 9 grudnia 2012 r.
Myślenie samodzielne. Eine Anleitung zum Widerstand, S. Fischer Verlag, Frankfurt am Main 2013, ISBN 978-3-10-089435-9.
Alle mal umdenken!", recenzja Thomasa Thiela we Frankfurter Allgemeine Zeitung, 6 marca 2013 r.
Myśl samodzielnie. Przewodnik po oporze. Myśli z perspektywy chrześcijanina, teologa, pastora, recenzja: Matthias Jung, 4 kwietnia 2013 r.
z Berndem Sommerem: Projektowanie transformacji. Wege in eine zukunftsfähige Moderne. oekom, Monachium 2014, ISBN 978-3-86581-662-7.
z Daną Giesecke i Luise Tremel: FUTURZWEI Future Almanac 2015/16. S. Fischer Verlag, Frankfurt am Main 2014. 544 s.
z Michaelem Pauenem: Autonomia. Obrona. S. Fischer Verlag, Frankfurt a. M. 2015, ISBN 978-3-10-002250-9.
Recenzja w Annotated Bibliography of Political Science, sierpień 2015.
Inteligentna dyktatura. Zamach na naszą wolność. S. Fischer Verlag, Frankfurt am Main 2016, ISBN 978-3-10-002491-6.
Jesteśmy większością. For an Open Society, S. Fischer Verlag, Frankfurt am Main 2017, ISBN 978-3-596-29915-7.
Alles könnte anders sein: Eine Gesellschaftsutopie für freie Menschen, S. Fischer Verlag, Frankfurt am Main 2019. ISBN 978-3-10-397401-0.
Michel Friedman, Harald Welzer: Zeitenwende. Atak na demokrację i godność człowieka. Kiepenheuer & Witsch, Kolonia 2020, ISBN 978-3-462-00089-4.
Nekrolog dla siebie. Kultura odchodzenia z pracy. S. Fischer, Frankfurt am Main 2021, ISBN 978-3-10-397103-3.
"Przyszłość będzie miała bardzo małą skalę", Welzer o Stuttgarcie21 w taz, 23 października 2010 r.
Aby uratować świat, co możesz zrobić natychmiast: Dziesięć zaleceń Welzera w FAS, 28 października 2010 r.
Mój dziadek i naziści. O historii, pamięci i podmiotowości (Memento z 29 września 2007 r. w Internet Archive), wykład Welzera w audycji SWR2 Aula, 25 lipca 2004 r. (rękopis)
Nieszkodliwe bestie. Wie aus normalen Menschen Massenmörder werden (Pamiątka z 29 września 2007 r. w Archiwum Internetowym), wykład Welzera w cyklu Aula SWR2, 30 października 2005 r. (rękopis)
Badania nad sprawcami Holokaustu: Rozwój grup społecznych i społeczne warunki ramowe, wykład Welzera na konferencji Urzędu ds. Młodzieży Nadrenii, listopad 2007 (wersja filmowa dla Windows media player)
Kryzys gospodarczy: dlaczego nikt już nie widzi, wywiad z Nilsem Minkmarem, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 7 grudnia 2008 r.
Dobrobyt bez wzrostu?, Harald Welzer, socjopsychologiczna analiza perspektyw społecznych w programie Deutschlandfunk, 1 stycznia 2010 r.
Doświadczenie władzy absolutnej. Wywiad (wspólnie z historykiem Hannesem Heerem) w Die Zeit 2/2011
"Co Hitler mówi, ja wierzę" Artykuł gościnny. zeit.de, 22 sierpnia 2017 r.
Harald Welzer o kapitalizmie, gospodarce planowej i liberalnej demokracji. Odcinek podcastu w Future Histories, wywiad z 3 listopada 2019 r.
Harald Welzer: Zeitenwende, die Zukunft der Arbeit und das Ende der europäischen Arbeiterbewegung, wywiad z Dagmar Reichardt na temat pracy, 1 lutego 2021 r.
Żołnierze. Protokoły walki, zabijania i umierania. Spektakl sceniczny w Schauspiel Hannover, reżyseria Thomas Dannemann, premiera: wrzesień 2013.