Friedemann Schulz von Thun (* 6 sierpnia 1944 r. w Soltau) jest niemieckim psychologiem komunikacji i założycielem Instytutu Komunikacji im. Schulza von Thuna w Hamburgu.
Schulz von Thun uczęszczał do szkoły akademickiej Johanneum w Hamburgu. Jako trener lokalnego klubu szachowego zajmował się problemami psychologicznymi. W tym czasie opracował metodę "myślenia na głos".
Schulz von Thun studiował psychologię, filozofię i pedagogikę w Hamburgu w latach 1967-1971, następnie pracował jako asystent Reinharda Tauscha i doktoryzował się w 1973 r. za pracę na temat zrozumiałości w przekazywaniu wiedzy i informacji. Po habilitacji w 1975 r. został mianowany profesorem uniwersyteckim w Hamburgu.
Od 1971 r. prowadził kursy szkoleniowe dla nauczycieli i kadry kierowniczej, które początkowo opierały się na ideach przewodnich treningu behawioralnego i stosowanej dynamiki grupowej. Celem była "wewnętrzna demokratyzacja", nauka współpracy w ramach partnerstwa między różnymi partnerami interakcji.
Studiując psychologię indywidualną Alfreda Adlera i interakcję tematyczną Ruth Cohn, pogłębił swoje rozumienie procesów interpersonalnych. Z integracji indywidualnych kierunków psychologicznych, humanistycznych i systemowych oraz doświadczeń kursowych wyłonił się w latach 70. model kwadratu komunikacyjnego, który przedstawił w 1981 roku w książce "Rozmowy z sobą, zakłócenia i wyjaśnienia".
Schulz von Thun mieszka w Hamburgu, jest żonaty po raz drugi i ma dwoje dzieci.
Model czterostronny lub kwadrat komunikacji opiera się na założeniu, że każda wypowiedź może być interpretowana w czterech aspektach (stronach) - zarówno przez nadawcę wypowiedzi, jak i przez odbiorcę. Te cztery strony komunikatu są reprezentowane w modelu przez jeden kwadratowy bok, każdy w swoim kolorze:
Po stronie faktograficznej (kolor niebieski) nadawca (mówiący) informuje o treści faktograficznej, czyli o danych i faktach.
Samoobjawienie (kolor zielony) obejmuje to, co mówiący ujawnia o sobie, wysyłając komunikat.
Strona dotycząca relacji (żółta) wyraża to, jak nadawca myśli, że odnosi się do odbiorcy i co on o nim myśli.
To, co nadawca chce osiągnąć z odbiorcą, jest reprezentowane przez stronę apelową (czerwoną). W komunikacji interpersonalnej jest jednak nie tylko ten, kto wyraża siebie - nadawca - ale także ten, kto słucha - odbiorca. Podczas gdy nadawca mówi za pomocą "czterech dziobów", odbiorca słucha za pomocą "czterech uszu". Cztery strony wysyłanego komunikatu, czyli to, co nadawca chce wyrazić i/lub osiągnąć za pomocą wypowiedzi, często nie odpowiadają czterem stronom interpretowanym przez odbiorcę. Dlatego właśnie cztery strony komunikatu sprawiają, że kontakty międzyludzkie są ekscytujące, ale też napięte i podatne na zakłócenia. W praktyce odbiorca jest jednocześnie nadawcą.
Model ten można rozszerzyć, z pewnymi ograniczeniami, na ogólne procesy komunikacyjne w społeczeństwie. Obejmują one także np. stanowczą, rzeczową komunikację między organami lub instytucjami.
W drugim tomie "Wspólnych rozmów", wydanym w 1989 roku, Schulz von Thun pisał o różnorodności ludzi. "Wspólne rozmowy 2" doczekały się już 33. edycji (stan na maj 2014 r.) i dotyczą następujących głównych zagadnień:
Ludzie różnią się pod względem sposobu, w jaki rozmawiają z innymi i nawiązują z nimi kontakt. To, czego jedna osoba pilnie potrzebuje, aby poszerzyć swoje kompetencje społeczne, inna może mieć już o wiele za dużo. Na tej podstawie opisuje on osiem stylów komunikacji (stylów kształtowania kontaktu i relacji)
Styl zależny od potrzeb
Styl pomagania
Styl bez siebie
Styl agresywno-dewaluacyjny
Styl dowodzenia
Styl decydująco-kontrolujący
Styl dystansowania się
Styl komunikacyjno-dramatyzującyKażdy z tych stylów ma swoje cechy komunikacyjne, mocne strony, potrzebę uzupełnienia ("kierunek rozwoju") i podatność na uwikłania interpersonalne ("błędne koło").
W trzecim tomie (wydanym pod koniec 1998 roku) opisano między innymi, że ludzie często mają "kilka dusz w klatce piersiowej". Wypowiadają się (mniej lub bardziej słyszalnie) przed, w trakcie i po naszej wypowiedzi. Schulz von Thun nazywa to "zespołem wewnętrznym". Opiera się przy tym na psychologicznych spostrzeżeniach na temat struktury ego i współdziałających ze sobą części osobowości, których autorami są między innymi Margaret Paul i Erika J. Chopich. Posługuje się przykładem pilnego ucznia, od którego mniej zaangażowany kolega chce pożyczyć transkrypt. Nie chce powiedzieć "nie" i dlatego emocjonalnie waha się między gniewem ("On cię wykorzystuje") a koleżeństwem ("Musicie sobie pomagać"). Powoduje to wewnętrzny konflikt. W swoim modelu Schulz von Thun nazywa takie części wewnętrzne "głosami" lub "członkami zespołu wewnętrznego". Ważne jest, aby doceniać każdego członka Zespołu Wewnętrznego, ponieważ "wewnętrzna wielość" jest ludzka i cenna. Ale w zależności od przebiegu wewnętrznych dyskusji, od "wewnętrznej atmosfery pracy" i od tego, czy jest dobre prowadzenie dyskusji, możemy mieć "zespół wewnętrzny" - lub cierpieć z powodu wiecznie kłócących się grup, co ma szkodliwe konsekwencje także dla komunikacji zewnętrznej.
Schulz von Thun otrzymał liczne wyróżnienia i nagrody za swoją pracę, w tym Nagrodę Integracji Fundacji Apfelbauma w 2001 r., Nagrodę za Osiągnięcia Życia przyznawaną przez branżę kształcenia ustawicznego w 2009 r. oraz tytuł doktora honoris causa (Dr. oec. h. c.) Uniwersytetu St. Gallen w 2012 r. W 2021 r. otrzymał nagrodę "Przeciwko zapomnieniu - za demokrację".
z Christophem Thomannem: książka non-fiction Klärungshilfe - Podręcznik dla terapeutów, pomocników w rozmowie i mediatorów.
Mówienie do siebie nawzajem 1 - zakłócenia i wyjaśnienia. Ogólna psychologia komunikacji. Rowohlt, Reinbek 1981, ISBN 3-499-17489-8; nowe wydanie tamże 1993.
Rozmowy z innymi 2 - Style, wartości i rozwój osobowości. Różnicowa psychologia komunikacji. Wydanie specjalne, Rowohlt Taschenbuch Verlag, Reinbek bei Hamburg 2011, ISBN 978-3-499-62717-0 (wydanie oryginalne ukazało się po raz pierwszy w 1989 r., nowe wydanie w 1992 r.).
Miteinander reden 3 - Das "innere Team" und situationsgerechte Kommunikation. Rowohlt, Reinbek 1998, ISBN 3-499-60545-7.
Rozmawianie ze sobą. 3 tomy. Rororo, Reinbek koło Hamburga 2005.
z Kathrin Zach i Karen Zoller: Miteinander reden von A bis Z - Lexikon der Kommunikationspsychologie. Praca referencyjna do książki "Miteinander reden 1-3". Rowohlt (rororo), Reinbek 2012, ISBN 978-3-499-62830-6.
z Ingartem Langerem i Reinhardem Tauschem: Sich verständlich ausdrücken. 4. edycja. E. Reinhardt, Monachium 1990.
Pogodzenie się z samym sobą i z innymi: Komunikacja i kompetencje społeczne. Przemówienia, eseje, dialogi. Rowohlt, Reinbek 2004, ISBN 3-499-61924-5.
pod red. Johannesa Ruppela i Roswithy Stratmann: Miteinander reden: Kommunikation für Führungskräfte. Rowohlt, Reinbek 2000/2003, ISBN 3-499-61531-2.
pod redakcją Wibke Stegemanna: The Inner Team in Action. Praktyczna praca z modelem. Rowohlt, Reinbek 2004, ISBN 3-499-61644-0.
z Bernhardem Pörksenem: Komunikacja jako sztuka życia. Filozofia i praktyka rozmowy z drugim człowiekiem. 2014, ISBN 978-384-970049-2.
z Bernhardem Pörksenem: Die Kunst des Miteinander-Redens. O dialogu w społeczeństwie i polityce. 2020, ISBN 978-3-446-26590-5.
Spełnione życie. Mały model dla wielkiej idei. Hanser, 2021, ISBN 978-3446271456.
Model sytuacyjny (Schulz von Thun)
Funkcja językowa