Maxim Biller (* 25 sierpnia 1960 r. w Pradze, Czechosłowacja) - niemiecki pisarz i publicysta.
Maxim Biller urodził się w Pradze w rodzinie rosyjskich Żydów. W 1970 r., w wieku dziesięciu lat, wraz z matką Radą Biller, ojcem Semjonem-Jevsejem Billerem (1931-2017) oraz przyrodnią siostrą, dziennikarką i pisarką Eleną Lappin, wyemigrował do Niemiec Zachodnich. Studiował literaturę w Hamburgu i Monachium. Studia ukończył w 1983 r. pracą magisterską na temat obrazu Żydów we wczesnej twórczości Tomasza Manna pod kierunkiem Wolfganga Frühwalda. Po ukończeniu Niemieckiej Szkoły Dziennikarskiej w Monachium Biller pisał dla Tempo, Der Spiegel, Die Zeit i Faces. Jego kolumna w Tempo nosiła tytuł 100 Zeilen Hass (100 linii nienawiści) i przyniosła mu sławę prowokatora. Tytuł kolumny pochodzi od redaktora naczelnego Tempo Markusa Peichla, z którym Biller wynegocjował miesięczne honorarium w wysokości 700 marek. Biller odrzucił propozycję wyjazdu do Nowego Jorku jako korespondent Tempo. Felietony zostały wydane w 2017 r. w formie książki przez wydawnictwo Hoffmann und Campe z posłowiem Hansa Ulricha Gumbrechta.
Do 2019 r. pisał satyryczną rubrykę Moralische Geschichten dla "Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung". Jeden z głównych bohaterów, Dudek Kohn, jest nieudanym żydowskim pisarzem, którego siedmioletnia córka Rosa ma zawsze lepsze pomysły od niego. Druga kolumna Billera nosi tytuł Über den Linden i opowiada o nim samym oraz o jego spotkaniach z przyjaciółmi i artystami w Berlinie. Ukazuje się regularnie w Die Zeit. Od października 2015 r. do grudnia 2016 r. był uczestnikiem nowej edycji Kwartetu Literackiego na antenie ZDF.Matka Billera, Rada Biller, opublikowała opowiadania i powieść w wydawnictwie Berlin Verlag. W rozmowie z René Scheu dla NZZ Biller mówi, że "poczucie człowieczeństwa" odziedziczył po matce, a "bezpośredniość i bezwarunkowość" po ojcu. Biller mieszka w Berlinie. Jego dziewczyną jest pisarka Anna Prizkau. Jego córka Zelda Biller jest również autorką. W marcu 2022 r. Biller ogłosił zamiar zaprzestania pisania z okazji inwazji Rosji na Ukrainę, ponieważ w obliczu wojny pisanie wydawało mu się bezcelowe.
Jego pierwszy zbiór opowiadań, Wenn ich einmal reich und tot bin (1990), spotkał się z mieszanymi recenzjami, podobnie jak drugi, Land der Väter und Verräter (1994). Kontrowersyjne reakcje wywoływały także inne jego publikacje. W 1991 roku w eseju Soviel Sinnlichkeit wie der Stadtplan von Kiel (Tyle zmysłowości, co mapa Kilonii) wezwał niemieckojęzycznych pisarzy do bardziej realistycznego pisania i zerwania ze "starymi awangardzistami i literackimi nomenklaturystami". O jego powieści Die Tochter (2000) Marcel Reich-Ranicki ocenił w Kwartalniku Literackim, że Biller ma talent publicystyczny, ale nie epicki. Reich-Ranicki, o którym Biller opowiedział Jochenowi Wegnerowi i Christophowi Amendowi w prawie sześciogodzinnym wywiadzie w programie Alles gesagt? w lutym 2022 roku, bezpodstawnie twierdził, że książka jest "tylko o seksie", a na koniec podsumował ją dla słuchaczy słowami "fuck, fuck, fuck". Według Billera był to "wyrok śmierci dla książki".
W kwietniu 2000 r. Biller zorganizował w Evangelische Akademie Tutzing konferencję Freiheit für die deutsche Literatur (Wolność dla literatury niemieckiej), którą otworzył polemicznym i szeroko dyskutowanym wystąpieniem. Zarzucał w nim swoim kolegom, z których wielu zaprosił do współpracy, że piszą "literaturę mięczaków" i ignorują "zasadę rzemiosła 'moralność'", ponieważ, jak twierdził Biller: "Bez moralności nie ma sztuki, nie ma literatury". Swoje uwagi z pozycji czesko-rosyjskiego Żyda mieszkającego i piszącego w Niemczech Biller tłumaczył zdaniem: "Ponieważ swoją literaturą chciałbym należeć do literatury niemieckiej - jest to chyba stary dramat Heinricha Heinego - i mam nadzieję, że należę".Powieści i opowiadania Billera zostały przetłumaczone na kilka języków, między innymi powieść Córka, która ukazała się we Francji w 2003 roku w serii folio wydawnictwa Gallimard. W 2007 r. dwa z jego opowiadań ukazały się w "New Yorkerze". Nowela Im Kopf Brunona Schulza została przetłumaczona na 15 języków. Na łamach Spiegel Online Sebastian Hammelehle zauważa: "Biller pisze z oczywistą, nienachalną elegancją, której nie dorównuje żaden inny niemieckojęzyczny pisarz jego pokolenia. Jego nowela osiąga światowy poziom literacki." Powieść Sechs Koffer znalazła się na krótkiej liście do Niemieckiej Nagrody Książkowej w 2018 r. W swojej recenzji w Literarische Welt Andreas Rosenfelder napisał: "Maximowi Billerowi zarzucano jak mantrę oziębłość, złośliwość i brak empatii - a tym samym moralnie zdewaluowano radykalną perspektywę zewnętrzną, którą wielokrotnie praktykował od czasów swojej rubryki 'Tempo' 'Hundert Zeilen Hass'. Wyrzeczenie się życzliwości jest jednak samo w sobie postawą moralną, może nawet najbardziej uczciwą i w sensie poetyckim najbardziej sprawiedliwą".
W 2003 r. Biller wywołał poruszenie swoją powieścią Esra, której rozpowszechnianie zostało prawnie zabronione przez wydawcę Kiepenheuer & Witsch wiosną 2003 r., po dostarczeniu około 4000 egzemplarzy. Autobiograficzny tekst opisuje intymne szczegóły dotyczące narratora pierwszoosobowego i jego partnerki Esry. Widoczne są duże podobieństwa między postacią Esry a byłą partnerką Billera, Ayşe Romey. W postaci Lale, dominującej, chorej psychicznie alkoholiczki, jej matka Birsel Lemke czuła się z kolei zniesławiona.
W związku z tym Romey i Lemke uzyskali tymczasowy nakaz sądowy; w postępowaniu Sąd Okręgowy Monachium I zakazał dalszego rozpowszechniania książki, ponieważ uznał, że naruszone zostało ogólne prawo osobiste powodów. W dniu 21 czerwca 2005 r. Federalny Trybunał Sprawiedliwości odrzucił apelację firmy Kiepenheuer & Witsch od poprzedniego wyroku. Wydawca odwołał się następnie do Federalnego Trybunału Konstytucyjnego. Jednak 13 czerwca 2007 roku Pierwszy Senat Federalnego Trybunału Konstytucyjnego odrzucił skargę konstytucyjną, głównie ze względu na masowe naruszenie dóbr osobistych Romeya, i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przez Federalny Trybunał Sprawiedliwości. Romey i Lemke pozwali również Billera i wydawcę przed Sądem Okręgowym Monachium I, domagając się po 50 000 euro odszkodowania za ból i cierpienie, które zostało przyznane Romeyowi 13 lutego 2008 r. Przeciwko przyznaniu odszkodowania za ból i cierpienie protestowało ponad sto wybitnych osób ze sceny kulturalnej, w tym Herbert Achternbusch, Günter Grass, Elfriede Jelinek, Peter Zadek i Feridun Zaimoğlu. Wyrok Sądu Okręgowego został unieważniony przez Federalny Sąd Najwyższy w ostatniej instancji w dniu 24 listopada 2009 r. Według sądu, nawet zakaz wydania dzieła sztuki z powodu naruszenia dóbr osobistych stanowił znaczne naruszenie wolności artystycznej, tak że zadośćuczynienie pieniężne można było rozważać jedynie w wyjątkowo wyjątkowych przypadkach. W dniu 10 czerwca 2008 r. Federalny Sąd Najwyższy oddalił powództwo Lemke o zaniechanie naruszeń (VI ZR 252/07). Jej ogólne prawo do osobowości - w przeciwieństwie do prawa córki - nie zostało poważnie naruszone. W tym przypadku wolność artystyczna miała pierwszeństwo przed prawem do wizerunku. Wyrok ten nie ma jednak wpływu na zakaz rozpowszechniania książki uzyskany przez Romeya; nadal nie można jej rozpowszechniać. To rozstrzygnęło sprawę roszczeń Lemke o odszkodowanie za ból i cierpienie.
Wenn ich einmal reich und tot bin (Opowiadania). Kiepenheuer und Witsch, Kolonia 1990, ISBN 3-423-11624-2 (w tym opowiadanie Harlem Holocaust)
Lata Tempa (Eseje i reportaże). Deutscher Taschenbuch-Verlag, Monachium 1991, ISBN 3-423-11427-4.
Land der Väter und Verräter (Opowiadania). Kiepenheuer und Witsch, Kolonia 1994, ISBN 3-423-12356-7.
Holocaust w Harlemie (krótka powieść). Kiepenheuer i Witsch, Kolonia 1998, ISBN 3-462-02761-1.
Córka. Kiepenheuer und Witsch, Kolonia 2000, ISBN 3-423-12933-6 (powieść o nieudanym romansie między Izraelczykiem, który chce zapomnieć o swoich doświadczeniach jako żołnierz w wojnie libańskiej, a Niemką).
Kühltransport: Ein Drama, Deutscher Taschenbuch Verlag, Monachium 2001, ISBN 978-3-423-12920-6.
Deutschbuch (Eseje i reportaże), Deutscher Taschenbuch Verlag, Monachium 2001, ISBN 3-423-12886-0.
Ezra. Kiepenheuer & Witsch, 2003, ISBN 3-462-03213-5 (wydawcy prawnie zabroniono rozpowszechniania tej publikacji).
Der perfekte Roman (Ein Lesebuch), Deutscher Taschenbuch Verlag, Monachium 2003, ISBN 3-423-13087-3.
Bernsteintage (Opowiadania), Kiepenheuer & Witsch, Kolonia 2004, ISBN 3-462-03361-1.
Maxim Biller Tapes (CD z piosenkami i wierszami), 2004
I Love My Sorrow (wideo), 2004
Moral Tales (Satirical Short Stories), Kiepenheuer & Witsch, Kolonia 2005, ISBN 3-462-03477-4
Największe życzenie Adasia, Bloomsbury Children's Book, Berlin 2005, ISBN 3-8270-5027-8.
Ludzie w niewłaściwych kontekstach: Komedia, Libelle Verlag, Lengwil 2006, ISBN 978-3-905707-09-0.
Liebe heute: Krótkie opowiadania, Kiepenheuer & Witsch, Kolonia 2007, ISBN 978-3-462-03702-9.
Ein verrückter Vormittag (Zwariowany poranek) (książka dla dzieci), Berlin Verlag, Berlin 2008, ISBN 978-3-8270-5303-9.
Używany Żyd. (Autoportret), Kiepenheuer & Witsch, Kolonia 2009, ISBN 978-3-462-03703-6.
Sewer Rats (spektakl). Fischer 2013 ISBN 978-3-596-19007-2.
Im Kopf von Bruno Schulz (nowela). Kiepenheuer & Witsch, Kolonia 2013, ISBN 978-3-462-04605-2.
Jack Happy (książka dla dzieci), z rysunkami Kery Till. Atlantic, Hamburg 2014, ISBN 3-455-37008-X.
Biografia. Powieść. Kiepenheuer & Witsch, Kolonia 2016, ISBN 978-3-462-04898-8.
Hundert Zeilen Hass. Hoffmann & Campe, Hamburg 2017, ISBN 978-3-455-00110-5.
Sześć walizek. Powieść. Kiepenheuer & Witsch, Kolonia 2018, ISBN 978-3-462-05086-8.
Literatura i polityka, Wykłady poetyckie w Heidelbergu. Universitätsverlag Winter, Heidelberg 2018, ISBN 978-3-8253-6920-0.
Siedem prób miłości. Historie rodzinne. Kiepenheuer & Witsch, Kolonia 2020, ISBN 978-3-462-05437-8.
Kto nie wierzy w nic, pisze. Eseje o Niemczech i literaturze. Reclam, Ditzingen, Stuttgart 2020, ISBN 978-3-15-019672-4.
Fałszywe pozdrowienie. Powieść. Kiepenheuer & Witsch, Kolonia 2021, ISBN 978-3-462-00082-5.
1994: Nagroda miasta Monachium "Tukan".
1996: Nagroda European Feuilleton
1996: Nagroda Otto Stoessla
1999: Nagroda Theodora Wolffa
2008: profesura Braci Grimm na Uniwersytecie w Kassel
2012: Nagroda Literacka Würtha
2018: Heidelberg Poetry Lectureship
2018: Wykłady poetyckie w Getyndze
2018: Nominacja do Niemieckiej Nagrody Książkowej (krótka lista) za Sześć walizek
Bettina Codrai: Dyskursy Ego w prozie Maksyma Billera. W: Pegisha. Tom 10. Peter Lang, Berno 2015, ISBN 978-3-631-65753-9.
Kai Sina (red.): Im Kopf von Maxim Biller. Eseje o pracy. Kiepenheuer & Witsch, Kolonia 2020, ISBN 978-3-462-05253-4.Zur Esra-KontroverseSandra Westphal: Deutungshoheit über Texte. Analiza prawniczego dyskursu o literaturze. W: Münsterische Beiträge zur Rechtswissenschaft. Nowa seria. Vol. 48. Nomos, Baden-Baden 2019, ISBN 978-3-8487-5942-2, s. 154-194 (także praca doktorska, Westfälische Wilhelms-Universität, 2018).