Markus Gabriel (ur. 6 kwietnia 1980 r. w Remagen) jest niemieckim filozofem i autorem książek. Od 2009 r. wykłada jako profesor na Uniwersytecie w Bonn i publikuje literaturę fachową oraz książki popularnonaukowe.
Gabriel studiował filozofię, filologię klasyczną, współczesną literaturę niemiecką i germanistykę w Hagen, Bonn i Heidelbergu. W 2005 r. obronił tam doktorat wraz z Jensem Halfwassenem i Rüdigerem Bubnerem na temat późnej filozofii Schellinga. W 2005 r. przebywał jako visiting researcher na Uniwersytecie w Lizbonie, a w latach 2006-2008 był tymczasowym radcą naukowym w Heidelbergu. W 2008 r. habilitował się w Heidelbergu na temat sceptycyzmu i idealizmu w starożytności. W latach 2008-2009 był adiunktem na Wydziale Filozofii w New School for Social Research w Nowym Jorku. Od lipca 2009 r. Gabriel jest kierownikiem Katedry Epistemologii, Filozofii Nowożytnej i Współczesnej na Uniwersytecie w Bonn. W wieku zaledwie 29 lat jest najmłodszym profesorem filozofii w Niemczech.
Od tego czasu otrzymał zaproszenie na Uniwersytet w Helsinkach oraz na katedrę filozofii teoretycznej na Uniwersytecie w Heidelbergu. Jest stałym profesorem wizytującym na paryskiej Sorbonie (Paris 1-Panthéon Sorbonne), gdzie wraz z Jocelyn Benoist współkieruje ośrodkiem badawczym zajmującym się podejściem noworealistycznym w filozofii współczesnej. Od 2020 r. jest także wyróżniającym się wykładowcą filozofii i nowych nauk humanistycznych w New School for Social Research w Nowym Jorku. Na Uniwersytecie w Bonn kieruje International Center for Philosophy NRW oraz multidyscyplinarnym Center for Science and Thought, które zajmuje się filozoficznymi zagadnieniami granicznymi we współczesnych naukach przyrodniczych.
Gabriel był profesorem wizytującym na UC Berkeley, Uniwersytecie Nowojorskim oraz wielu uniwersytetach w Ameryce Łacińskiej i Azji. Jest uważany na całym świecie za jednego z najbardziej znanych współczesnych filozofów niemieckich. Jest laureatem nagrody im. Ruprechta Karlsa oraz nagrody im. Paola Bozziego w dziedzinie ontologii, przyznawanej przez Uniwersytet w Turynie. Otrzymał również stypendia na badania naukowe od Niemieckiej Narodowej Fundacji Akademickiej, DAAD oraz Fundacji Alexandra von Humboldta.
Gabriel rozwinął koncepcję pól znaczeniowych, których liczba jest nieograniczona, i tym samym sformułował tezę, że świat nie istnieje. Podczas gdy Immanuel Kant stwierdza, że świat jest w zasadzie niepoznawalny dla człowieka, Gabriel uważa, że świat w ogóle nie istnieje, ponieważ nie występuje w świecie ani w rzeczywistości i nie ma żadnych reguł (na przykład formuły świata), za pomocą których można by opisać wszystkie wzajemne powiązania. Łączy on w ten sposób realizm ontologiczny z pluralistyczną koncepcją rzeczywistości, tzn. poglądem, że rzeczywistość istnieje częściowo niezależnie od poznającego podmiotu, z poglądem, że nie tworzy ona całościowego kontekstu.
Wstępne, całościowe przedstawienie swojego stanowiska w sprawie ontologii opublikował w 2013 r. w Why the World Does Not Exist (Dlaczego świat nie istnieje), pierwszym tomie trylogii. W drugiej części, I Is Not Brain: Philosophy of Mind for the 21st Century z 2015 roku, odrzucił twierdzenia niektórych badaczy mózgu o znalezieniu biologiczno-organicznego wyjaśnienia myślenia. The Meaning of Thinking (2018) atakuje oczekiwanie, że sztuczna inteligencja kiedykolwiek będzie w stanie myśleć. Dzięki tym stanowiskom Nowy Realizm Gabriela jest bliski realizmowi spekulatywnemu. Swoją ontologię rozwinął szczegółowo w dwóch dużych dziełach wydanych przez Suhrkamp i bronił jej w debacie fachowej: Sinn und Existenz. A Realist Ontology (2016) i Fikcje (2020). Gabriel szczegółowo przedstawia swoją odmienność od filozoficznego nurtu radykalnego konstruktywizmu oraz od teorii systemów Luhmanna w książce Die ewige Wahrheit und der Neue Realismus. Rozmowy o (prawie) wszystkim, co dotyczy sprawy (2019). Ta książka, będąca zbiorem rozmów z pisarzem naukowym Matthiasem Eckoldtem, zawiera obszerny przegląd myśli Gabriela, a także, między innymi, omawia jego koncepcję prawdy za Karlem Popperem: "Jeśli coś jest narracyjnie zbyt eleganckie, jeśli chodzi o poszukiwanie prawdy, to raczej przemawia to przeciwko temu, że tam właśnie leży prawda, ponieważ przedstawia nas jako zbyt mało omylnych, to znaczy zbyt mało podatnych na błędy. To właśnie tam Karl Popper dostrzegł coś słusznego w swoim fallibilizmie". Pisma Gabriela zostały przetłumaczone na ponad piętnaście języków. Niektóre z jego książek dla szerszej publiczności stały się międzynarodowymi bestsellerami. W etyce opowiada się również za nowatorską odmianą realizmu moralnego, zgodnie z którą istnieją obiektywne fakty, ale dostosowane do naszych umysłów, które dyktują nam, co powinniśmy, a czego nie powinniśmy robić. Jednak ze względu na złożone osadzenie w kontekstach pozamoralnych nie wszystkie fakty moralne są łatwo rozpoznawalne. Istnieją moralnie oczywiste fakty (na przykład: "Nie będziesz torturował dzieci"), ale w złożonych kontekstach wszystkie dyscypliny naukowe muszą współpracować, aby znaleźć to, co jest moralnie słuszne.
Gabriel jest żonaty z amerykańską piosenkarką Stefanie Gabriel, z domu Boens, i mają dwie córki.
Gabriel po raz pierwszy stał się znany szerszej publiczności dzięki współpracy z filozofem Slavojem Žižkiem, z którym w 2009 r. opublikował książkę o podmiotowości w niemieckim idealizmie. Pierwszy tom jego trylogii filozofii popularnej, Warum es die Welt nicht gibt (2013), stał się następnie międzynarodowym bestsellerem. Süddeutsche Zeitung i Frankfurter Allgemeine Zeitung potwierdziły, że książka ta potrafi przedstawić podstawowe zagadnienia filozoficzne w sposób żywy i odpowiedni dla mas "na wysokim poziomie". Z kolei Bert Rebhandl stwierdził na łamach austriackiego Der Standard, że praca jest "fikcją", w której "Gabriel wypada słabo jako intelektualista".
Filozof Peter Baumann, profesor Swarthmore College, opublikował w 2010 roku w Deutsche Zeitschrift für Philosophie bardzo negatywną recenzję książki Gabriela An den Grenzen der Erkenntnistheorie. Baumann podsumował na koniec przeglądu: "Wiele interpretacji jest bardzo wątpliwych. Jeszcze poważniejszy jest brak argumentów oraz mnogość argumentacyjnych przeskoków i pomyłek. Wachlarz wad i błędów rozciąga się od prostych błędów na małą skalę do jawnej niespójności w centralnym punkcie. "W krytyce Nowego realizmu Gabriela filozofowie Catharine Diehl i Tobias Rosefeldt argumentowali, "że większość tez Gabriela dopuszcza różne odczytania, z których jedne są do przyjęcia, ale filozoficznie nieoryginalne, podczas gdy inne są niewiarygodne i słabo uzasadnione". Gabriel obszernie odpowiedział na ten zarzut w tym samym tomie, zarzucając Diehlowi i Rosefeldtowi błąd w cytowaniu oraz błędy i błędną interpretację treści. W odpowiedzi Diehl i Rosefeldt bronili swojego wrażenia, że tezy Gabriela są niejasne, słabo poparte argumentami i nie nadają się do dyskusji filozoficznej.Amerykański filozof John Searle z Uniwersytetu w Berkeley powiedział w 2016 roku, że Markus Gabriel jest "obecnie najlepszym filozofem w Niemczech". Searle reprezentuje stanowisko zbliżone do Nowego Realizmu Gabriela.
W bardzo negatywnej recenzji książki Gabriela Ich ist nicht Gehirn (Nie jestem mózgiem) z 2016 roku filozof Michael Pauen, profesor filozofii umysłu na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie, w żartobliwy i lekceważący sposób określił Gabriela jako "filozofa szybkiej prędkości", który nie zajął się dogłębnie faktycznym stanem debaty, lecz jedynie "przedwczorajszymi sklepikarzami lub nawet jakimiś strachami na wróble, które zajmują miejsce teorii, które należy traktować poważnie". Pauen nie odniósł się w tej krytyce do żadnych różnic między poglądami filozoficznymi swoimi i Gabriela. Z recenzji Pauena wynikało raczej, że Gabriel wypowiadał się z pełnym przekonaniem na temat teorii filozoficznych i tematów, o których nie miał wystarczającej wiedzy. Filozof Petra Gehring z Uniwersytetu Technicznego w Darmstadt w recenzji dla FAZ również wyraziła przeważnie negatywną opinię o książce Gabriela. Gehring napisał m.in: "Raczej nieukierunkowane wystąpienia problemowe są doprawione polemiką, aż w końcu książka kończy się suadą przeciwko "neuromanii" i "darwinizmowi" oraz wieloma pierwszoosobowymi wyznaniami wolności". Ponadto Gehring zwrócił uwagę na "znaczną ilość literówek i niechlujny język" w książce Gabriela. Charles Taylor z McGill University potwierdził, że książka Gabriela wykazała "wady i sprzeczności redukcyjnych teorii umysłu, opartych na naukach przyrodniczych". Z okazji ukazania się w języku angielskim jego książki Der Sinn des Denkens, Huw Price z Uniwersytetu Cambridge opisał Gabriela jako "rzadkie zwierzę, poważnego filozofa akademickiego, któremu nie brakuje dowcipu i talentu, by pisać dla publiczności nieakademickiej - niemiecki odpowiednik Simona Blackburna". "Publicysta René Scheu z NZZ nazwał Gabriela w 2020 roku, w związku z jego dwiema książkami Moral Progress in Dark Times i Fictions, "prawdziwie oryginalnym myślicielem, który na równych prawach dyskutuje z klasykami". Krytyk literacki Günter Kaindlstorfer opisuje to, co jest odświeżające w etyce Markusa Gabriela, jako fakt, że w przeciwieństwie do postmodernistycznego pomieszania pojęć, formułuje on jasne idee dotyczące tego, co jest etycznie wymagane, a co nie. Gabriel nie unika kontrowersyjnych tematów, takich jak aborcja i lewicowa polityka tożsamości. W swojej recenzji Kaindlstorfer napisał, że Gabriel posługuje się przyjemnie jasnym i zrozumiałym językiem, co sprawia, że lektura książki Moralischer Fortschritt in dunklen Zeiten (Postęp moralny w mrocznych czasach) jest po części naprawdę stymulującym doświadczeniem. Z kolei Christian Weidemann, filozof z Uniwersytetu Ruhry w Bochum, w tym samym roku opublikował bardzo negatywną recenzję książki Gabriela Moralischer Fortschritt in dunklen Zeiten. Weidemann, choć sam - podobnie jak Gabriel - jest zwolennikiem realizmu moralnego, wytknął Gabrielowi m.in. liczne błędy rzeczowe i niechlujny język, a także wskazał na wiele słabości argumentacyjnych książki Gabriela.Z kolei filozof Peter Neumann pochwalił tę pracę w Die Zeit jako udaną krytykę "postmodernistycznego nonsensu".Od 2013 r., w związku z publikacjami książkowymi, Gabriel coraz częściej pojawia się w programach radiowych i telewizyjnych na całym świecie.
Markus Gabriel: Der Mensch im Mythos: Untersuchungen über Ontotheologie, Anthropologie und Selbstbewußtseinsgeschichte in Schellings "Philosophie der Mythologie". W: Źródła i Studia Filozoficzne. Vol. 71. Walter de Gruyter, Berlin/Nowy Jork 2006, ISBN 978-3-11-019036-6 (513 s.).
Markus Gabriel: Antyczne i nowożytne sceptyki jako wprowadzenie. Junius, Hamburg 2008, ISBN 978-3-88506-649-1 (183 s.).
Markus Gabriel, Slavoj Žižek: Mitologia, szaleństwo i śmiech: podmiotowość w niemieckim idealizmie. Continuum, New York/London 2009, ISBN 978-1-4411-9105-2 (202 s.).
Markus Gabriel: Dlaczego świat nie istnieje. 1. wydanie. Ullstein Buchverlage GmbH, Berlin 2013, ISBN 978-3-548-37568-7 (270 s.).
Markus Gabriel: Na granicach epistemologii. Konieczna skończoność wiedzy obiektywnej jako lekcja sceptycyzmu. W: Źródła i Studia Filozoficzne. Vol. 71. Verlag Karl Alber, Freiburg i.Br./München 2014, ISBN 978-3-495-48658-0, urn:nbn:de:101:1-201608201465 (454 s.).
Markus Gabriel: I is not Brain: Philosophy of Mind for the 21st Century. 1. wydanie. Ullstein Buchverlage GmbH, Berlin 2015, ISBN 978-3-548-37680-6 (349 s.).
Markus Gabriel: Sinn und Existenz - Eine realistische Ontologie. 1. wydanie. Suhrkamp Verlag, Berlin 2016, ISBN 978-3-518-29716-2 (507 s.).
Markus Gabriel: Neutralny realizm. W: Thomas Buchheim (red.): Jahrbuch-Kontroversen 2. Verlag Karl Alber, 2017.
Markus Gabriel: Rozmowa z Markusem Gabrielem. Stanowiska fenomenologiczne wobec nowego realizmu. Red.: Peter Gaitsch, Sandra Lehmann, Philipp Schmidt. 1. wydanie. Turia + Kant, Wiedeń/Berlin 2017, ISBN 978-3-85132-858-5 (260 s.).
Markus Gabriel: Umysł nie podlega prawom natury, lecz swoim własnym prawom. W: Matthias Eckoldt (red.): Czy świadomość może być świadoma? Carl-Auer Verlag GmbH, Heidelberg 2017, ISBN 978-3-8497-0202-1 (247 s.).
Markus Gabriel, Malte Dominik Krüger: Czym jest rzeczywistość? Nowy realizm i teologia hermeneutyczna. Mohr Siebeck, Tübingen 2018, ISBN 978-3-16-156598-4, urn:nbn:de:101:1-2018101713575527724178 (124 s.).
Markus Gabriel, Csaba Olay: Świat i nieskończoność. Niemiecko-węgierski dialog in memoriam of László Tengelyi. Pod redakcją Sebastiana Ostritscha. 1. wydanie. Verlag Karl Alber, Freiburg 2018, ISBN 978-3-495-48853-9 (2014 s.).
Markus Gabriel: Sens myślenia. 1. edycja. Ullstein Buchverlage GmbH, Berlin 2018, ISBN 978-3-550-08193-4 (366 s.).
Markus Gabriel, Matthias Eckoldt: Wieczna prawda i nowy realizm : rozmowy o (prawie) wszystkim, co jest. 1st ed. Carl-Auer Verlag GmbH, Heidelberg 2019, ISBN 978-3-8497-0312-7 (262 s.).
Markus Gabriel: Neoegzystencjalizm. Wydanie pierwsze. Verlag Karl Alber, Freiburg/Monachium 2020, ISBN 978-3-495-49047-1 (171 s.).
Markus Gabriel: Fikcje. 1. wydanie. Suhrkamp Verlag, Berlin 2020, ISBN 978-3-518-58748-5 (636 s.).
Markus Gabriel: Postęp moralny w mrocznych czasach : wartości uniwersalne dla XXI wieku. 1. wydanie. Ullstein Buchverlage GmbH, Berlin 2020, ISBN 978-3-550-08194-1 (368 s.).
Markus Gabriel: Redliches Denken : Grundlagen der Ethik aus philosophischer Sicht : ein Essay. 1st ed. West-Eastern Wisdom Fundacja Willigisa Jägera, Würzburg 2020, ISBN 978-3-9819150-5-1 (44 s.).
Markus Gabriel, Gert Scobel: Między dobrem a złem: filozofia radykalnego środka. 1. wydanie. Edition Körber, Hamburg 2021, ISBN 978-3-89684-287-9 (320 s.).
Markus Gabriel: Siła sztuki. 1. wydanie. Merve, Leipzig 2021, ISBN 978-3-88396-341-9 (104 s., tytuł oryginału: Le pouvoir de l'art. Przełożył Max Seeth).
Jens Halfwassen, Markus Gabriel, Stephan Zimmermann (eds.): Philosophie und Religion. Winter, Heidelberg 2011, ISBN 978-3-8253-5863-1 (329 s., materiały konferencyjne, 2008).
Markus Gabriel (red.): Skeptizismus und Metaphysik. Akad.-Verl., Berlin 2011, ISBN 978-3-05-005171-0 (356 s.).
Markus Gabriel, Stefan Heyne (Ilustrator): Stefan Heyne - Nagie światło: odsłanianie nieskończoności. Pod redakcją Gisberta Porstmanna. Hatje Cantz, Ostfildern 2014, ISBN 978-3-7757-3841-5 (128 s., z okazji wystawy Stefan Heyne - Naked Light. The Exposure of the Infinite, Städtische Galerie Dresden - Kunstsammlung, 14 czerwca - 14 września 2014).
Markus Gabriel (red.): Der Neue Realismus. Suhrkamp, Berlin 2014, ISBN 978-3-518-29699-8 (422 s., materiały konferencyjne, 2013).
Erwin Wurm, Björn Egging, Markus Gabriel: Erwin Wurm - Fichte. Ed.: Ralf Beil. Kunstmuseum Wolfsburg, Baden-Baden 2015, ISBN 978-3-945364-04-8 (109 s.).
Markus Gabriel, Wolfram Hogrebe, Andreas Speer (eds.): Das neue Bedürfnis nach Metaphysik = Nowe pragnienie metafizyki. Walter de Gruyter, Berlin/Boston 2015, ISBN 978-3-11-044129-1 (292 s.).
Philip Freytag: Die Rahmung des Hintergrunds : eine Untersuchung über die Voraussetzungen von Sprachtheorien am Leitfaden der Debatten Derrida - Searle und Derrida - Habermas. Ed.: Markus Gabriel. Vittorio Klostermann, Frankfurt am Main 2019, ISBN 978-3-465-04358-4 (542 s.).
Albert Meier: Fakty i interpretacje - Interpretacje i fakty. Uwagi filologiczno-filozoficzne w sprawie Nowego Realizmu. 2018.