Eduard hrabia O'Rourke (* 26 października 1876 w Basinie (obecnie Mińsk); † 27 czerwca 1943 w Rzymie) był biskupem Rygi, a następnie pierwszym biskupem Gdańska.
Rodzina O'Rourke wyemigrowała z Irlandii i należała do arystokracji Imperium Rosyjskiego. Eduard był synem Michaela hrabiego O'Rourke i bałtyckiej Niemki Angeliki von Bochwitz. Ze względu na swoje pochodzenie oraz wieloetniczną i wieloreligijną strukturę ludności Białorusi, młody Eduard został wychowany na arenie międzynarodowej. Już w młodości nauczył się ponad pół tuzina języków: niemieckiego, angielskiego, rosyjskiego, francuskiego, polskiego, łaciny i greki. Najpierw uczęszczał do gimnazjum jezuickiego w Bąkowicach koło Chyrowa w Galicji, a od 1890 r. do gimnazjów państwowych w Wilnie i Rydze. Egzamin dojrzałości zdał w Rydze w 1898 roku. Studiował ekonomię i nauki handlowe w Ryskim Instytucie Politechnicznym. Został członkiem Korporacji Akademickiej Arkonia. Po studiach we Fryburgu Bryzgowijskim (1903) i na Uniwersytecie w Innsbrucku, w następnym roku pomyślnie ukończył studia. Prawdopodobnie pod wpływem biskupa wileńskiego Eduarda Freiherra von der Roppa, w maju 1904 r. O'Rourke rozpoczął studia na jezuickim wydziale Uniwersytetu w Innsbrucku. Jeszcze przed ukończeniem studiów jesienią 1908 r., w październiku 1907 r. został wyświęcony na kapłana diecezji żmudzkiej w Wilnie.
Po ukończeniu studiów O'Rourke został profesorem historii kościoła oraz języka niemieckiego i francuskiego w seminarium archidiecezji mohylewskiej w Petersburgu. Po krótkiej pracy jako sekretarz arcybiskupa, został przydzielony do pięciojęzycznej parafii św. Stanisława w Petersburgu podczas I wojny światowej. Tam przeżył rewolucję rosyjską w 1917 r., której doświadczenie zdeterminowało jego stosunek do komunizmu i bolszewizmu na resztę życia. Kiedy w 1917 r. rząd rosyjski pod wodzą Kereńskiego zdecydował o przywróceniu diecezji mińskiej, został mianowany administratorem diecezji. Papież Benedykt XV mianował go tymczasowym zwierzchnikiem Rosyjskiego Kościoła Katolickiego z siedzibą w Mińsku.
Ogłoszenie niepodległości Łotwy w listopadzie 1918 r. skłoniło Stolicę Apostolską do przywrócenia diecezji ryskiej jako diecezji katolickiej. O'Rourke został mianowany biskupem Rygi 29 września 1918 r. i konsekrowany przez Jurgisa Matulaitisa, biskupa Wilna, 15 grudnia 1918 r. Jego współkonsekratorami byli Pranciškus Karevičius, biskup Žemaičiai i Zygmunt Konstanty Antoni Łoziński, biskup Mińska. Jednak nowo konsekrowany biskup mógł przybyć do swojego biskupiego miasta dopiero wiosną 1919 roku. Pośród zamieszania politycznego i konfliktów zbrojnych (wojska niemieckie wciąż znajdowały się w kraju i walczyły z bolszewikami), biskup rozpoczął tworzenie w miarę uporządkowanych warunków w katolickim duszpasterstwie.
Za zgodą władz łotewskich sprowadził do kraju zagranicznych zakonników, ponieważ nie miał prawie żadnych księży dla pół miliona katolików. Większość duchownych uciekła do Niemiec lub Polski. Próbował również ustanowić kapłaństwo narodowości łotewskiej. Za radą O'Rourke'a Stolica Apostolska rozszerzyła diecezję ryską o prowincję Kurlandii, która należała do diecezji kowieńskiej. Granice kościelne pokrywały się teraz z granicami państwa łotewskiego. W tym samym czasie O'Rourke prowadził negocjacje konkordatowe, którym towarzyszył nuncjusz apostolski w Warszawie, Achille Ratti.
O'Rourke nie doczekał zawarcia konkordatu i wyniesienia Rygi na arcybiskupstwo 30 maja 1922 r. na Łotwie. Stało się tak, ponieważ łotewski rząd pod przewodnictwem Kārlisa Ulmanisa domagał się biskupa mówiącego po łotewsku. O'Rourke złożył więc rezygnację na ręce Stolicy Apostolskiej. Zamiast tego 10 kwietnia 1920 r. został mianowany biskupem tytularnym Canea i delegatem apostolskim dla krajów bałtyckich. Wraz z Rattim starał się realizować tam politykę konkordatową Stolicy Apostolskiej.
W imieniu Stolicy Apostolskiej O'Rourke udał się do Gdańska trzykrotnie między majem a grudniem 1921 r. w celach informacyjnych. Granice diecezji musiały zostać dostosowane do miasta, które zostało oddzielone od Rzeszy Niemieckiej. W kwietniu 1922 r. O'Rourke został głównym duszpasterzem nowo utworzonej Administracji Apostolskiej dla Gdańska.
W listopadzie 1921 r. papież powierzył mu opiekę duszpasterską nad uchodźcami w Gdańsku i Prusach Wschodnich, którzy uciekli z Rosji. W drugiej połowie lat dwudziestych zreorganizowano opiekę nad emigrantami w Niemczech. Papieska Organizacja Pomocy dla Rosjan w Niemczech, założona w 1928 r., znajdowała się pod nadzorem O'Rourke.
2 stycznia 1926 r. Eduard O'Rourke został mianowany pierwszym biskupem nowej diecezji gdańskiej. Senat Wolnego Miasta Gdańska nadał mu obywatelstwo gdańskie. Jako biskup, O'Rourke starał się oddać sprawiedliwość polskiej mniejszości wszędzie tam, gdzie było to możliwe. 1 września 1924 r. ustanowił polską katedrę jako osobistą parafię. W Gdańsku - podobnie jak wcześniej w Rydze - początkowo starał się utworzyć diecezję, która nie byłaby podzielona wzdłuż linii narodowych i językowych. Jego wikariusz generalny, Anton Sawatzki, zwolnił go z dużej części wewnętrznej administracji. Relacje O'Rourke'a z władzami niemieckimi były początkowo dobre, ale pogorszyły się od 1933 r. pod rządami reżimu narodowosocjalistycznego, dla którego był zbyt łagodny wobec Polaków.
Pod jego przewodnictwem w grudniu 1935 r. odbył się synod diecezjalny. W ciągu następnych dwóch lat sytuacja biskupa, który był bardzo przyjaźnie nastawiony do Polaków, stawała się coraz trudniejsza. Znajdując się pod rosnącą presją polityczną ze strony gdańskiego Senatu, zdominowanego od czerwca 1933 r. przez narodowych socjalistów (z rządem niemieckim w tle), O'Rourke ogłosił 13 czerwca 1938 r. swoją rezygnację ze stanowiska biskupa gdańskiego. Tego samego dnia papież Pius XI mianował go biskupem tytularnym Sophene. Po swojej rezygnacji, w grudniu 1938 r. stwierdził, że ze względu na okoliczności polityczne, posiada smutny rekord posiadania piątego tytułu biskupa.
Po utracie obywatelstwa gdańskiego w wyniku rezygnacji w 1938 r., O'Rourke został obywatelem polskim w 1939 r. i objął stanowisko kanonika w Gnesen/Poznań. Po wybuchu II wojny światowej przeniósł się do Rzymu, gdzie zmarł 27 czerwca 1943 roku.
Eduard O'Rourke został pochowany na cmentarzu Campo Verano. W 1972 r. jego doczesne szczątki zostały przeniesione do krypty biskupiej w katedrze w Gdańsku-Oliwie.
Stefan Samerski: O'Rourke, Eduard. W: New German Biography (NDB). Volume 19, Duncker & Humblot, Berlin 1999, ISBN 3-428-00200-8, s. 593 (wersja zdigitalizowana).
Stefan Samerski: Die Katholische Kirche in der Freien Stadt Danzig 1920-1933, Böhlau, Kolonia 1991, ISBN 3-412-01791-4.
Stefan Samerski: Eduard Graf O'Rourke (1876-1943). W: Ders. (red.): Diecezja gdańska w biografiach. Ordynariusze, biskupi pomocniczy, wikariusze generalni, wizytatorzy apostolscy 1922/25 do 2000 (= Historia religii i kultury w Europie Środkowo-Wschodniej i Południowo-Wschodniej, t. 3). Lit, Münster 2003, ISBN 3-8258-6284-4, pp. 39-52.
Stefan Samerski: O'Rourke, Eduard Graf. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Tom 8, Bautz, Herzberg 1994, ISBN 3-88309-053-0, Sp. 839-843.
Franz Steffen: Diecezja gdańska, jej pierwszy biskup Eduard O'Rourke i kościół katedralny w Oliwie. Wydawnictwo Zachodniopruskie, Gdańsk 1926.