Bolesław Bierut (* 18 kwietnia 1892 w Rurach Brygidkowskich; † 12 marca 1956 w Moskwie) był polskim politykiem komunistycznym. Był prezydentem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1947-1952 i sekretarzem generalnym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) w latach 1948-1956. Jego rządy, wzorowane na stalinowskim Związku Radzieckim, są uważane za najbardziej represyjny okres w powojennej historii Polski.
Bierut urodził się w 1892 r. jako syn nauczyciela w wiejskiej rodzinie we wsi Rury Brygidkowskie, obecnie część Lublina, która w tamtym czasie należała do części Polski przyłączonej do Imperium Rosyjskiego w 1867 r., tak zwanego Kraju Nadwiślańskiego. W 1905 r. został usunięty ze szkoły, ponieważ brał udział w strajku szkolnym przeciwko wprowadzeniu języka rosyjskiego jako jedynego języka nauczania. Następnie kontynuował naukę w komercyjnej szkole wieczorowej i zarabiał na życie m.in. jako zecer. W wieku dwudziestu lat wstąpił do rozłamowej partii PPS Lewica, która później połączyła się z Komunistyczną Partią Polski. W 1927 r. został członkiem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Polski. W międzyczasie zajmował kilka stanowisk w lewicowym stowarzyszeniu konsumentów i spędził lata 1925-1926 oraz 1928-1930 w Moskwie, gdzie uczęszczał do akademii partyjnej dla kadr komunistycznych. W tym czasie został zwerbowany jako agent radzieckich tajnych służb GPU. W latach 1930-1932 pracował jako funkcjonariusz Międzynarodówki Komunistycznej w Bułgarii, Czechosłowacji i Austrii.
W 1933 r. został skazany na siedem lat więzienia w Polsce, które odbywał w więzieniu w Rawiczu. Został jednak ułaskawiony i zwolniony w 1938 roku. Pobyt w więzieniu uratował mu życie, ponieważ uniknął stalinowskich czystek w latach 1936-1938, podczas których większość członków Polskiej Partii Komunistycznej (około 30 000 członków z 35-milionowej populacji w tym czasie) została zlikwidowana, jeśli wyemigrowali do Związku Radzieckiego. Do wybuchu wojny w 1939 r. pracował jako urzędnik w warszawskiej spółdzielni konsumenckiej.
Aby uniknąć służby w polskiej armii, Bierut uciekł z Warszawy do wschodniej Polski, która została zajęta przez Armię Czerwoną po 17 września 1939 roku. Stamtąd udał się do Kijowa, gdzie w 1940 r. wstąpił do Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) (później przemianowanej na KPZR). W 1941 r. przeniósł się do Mińska i pracował tam przez prawie dwa lata w administracji miejskiej podczas okupacji niemieckiej, aby ukryć swoją pracę jako agent sowieckich tajnych służb, NKWD. Na rozkaz Stalina udał się do okupowanej przez Niemców Warszawy w 1943 r. i wkrótce objął ważne podziemne funkcje w Komitecie Centralnym i Sekretariacie Generalnym nowo utworzonej Polskiej Partii Robotniczej; od grudnia 1944 r. był przewodniczącym Krajowej Rady Narodowej (KRN), która pod kierownictwem Moskwy miała przygotować komunistyczne przejęcie władzy w Polsce. Oficjalnie Bierut był bezpartyjny, ale był tajnym członkiem Biura Politycznego Komunistycznej Partii Robotniczej, a w lipcu 1945 r., jako przewodniczący KRN, był członkiem polskiej delegacji na konferencję poczdamską, obok wyszkolonego w Moskwie premiera Edwarda Osóbki-Morawskiego, ministra spraw zagranicznych Wincentego Rzymowskiego i ministra rolnictwa Stanisława Mikołajczyka, który do 1944 r. był premierem polskiego rządu emigracyjnego w Londynie.
W 1947 r. Bierut został wybrany przez Sejm na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej. Wspierany przez sowiecki wywiad zagraniczny, wygrał walkę o władzę z przewodniczącym partii Władysławem Gomułką, który został usunięty z partii i uwięziony w 1948 r. za "odchylenie prawicowo-nacjonalistyczne". Jego miejsce na czele PZPR zajął Bierut. Wokół niego rozwinął się kult osobowości wzorowany na sowieckim kulcie Stalina. Jednocześnie nasilił powszechny terror wobec rzeczywistych lub domniemanych przeciwników politycznych. Cały kraj został objęty siecią informatorów UB, którzy skompletowali dossier około 5,2 mln obywateli. Kilkaset tysięcy osób padło ofiarą represji politycznych, wykonano setki wyroków śmierci, a kontrolowane przez partię sądownictwo zainicjowało i zorganizowało pokazowe procesy na wzór sowiecki, w których skazano na roboty przymusowe około 85 tysięcy osób. Tortury i zabójstwa były częścią codziennego życia w UB. Bierut wprowadził kolektywizację rolnictwa i prowadził walkę z Kościołem katolickim. W 1952 r., wraz z oficjalną zmianą nazwy Rzeczypospolitej Polskiej na "Rzeczpospolita Ludowa", urząd prezydenta został zniesiony, a Bierut zastąpił Józefa Cyrankiewicza na stanowisku prezesa Rady Ministrów. W 1954 r. ponownie przekazał urząd szefa rządu Cyrankiewiczowi.
W lutym 1956 r. Bierut udał się do Moskwy, aby wziąć udział w obradach XX Zjazdu Partii KPZR. Po przeczytaniu tajnego przemówienia Nikity Chruszczowa O kulcie osobowości i jego konsekwencjach, które krytykowało zbrodnie Stalina, doznał ataku serca i zmarł dwa i pół tygodnia później w Moskwie. Otrzymał państwowy pogrzeb i mauzoleum na cmentarzu wojskowym na Powązkach w Warszawie. Wkrótce po jego śmierci w Polsce rozeszła się plotka, że został zamordowany, ponieważ nowe sowieckie państwo i kierownictwo partii pod rządami Chruszczowa odrzuciło jego stalinowski kurs. Według jego syna, Bierut zmarł z powodu niewydolności nerek.
Podobnie jak dekrety Beneša w byłej Czechosłowacji, dekrety Bieruta, które zostały nazwane jego imieniem przez niemieckie stowarzyszenia wypędzonych, zwolniły z kary przesiedlenia, wypędzenia i wywłaszczenia ludności niemieckiej w Prusach Wschodnich, na Śląsku, Pomorzu i we Wschodniej Brandenburgii, które zostały zalegalizowane traktatem po konferencji poczdamskiej (berlińskiej) trzech głównych zwycięskich mocarstw w 1945 roku.
Od 1947 r. wokół Bieruta zorganizowano kult osobowości w stylu stalinowskim. Na przykład w latach 1950 i 1946 jego imieniem nazwano trzy wsie - Bolesławowo, Bierutowice i Bierutowo. Jego imię nosił również statek MS Bolesław Bierut. Imieniem Bieruta nazwano także kilka firm i instytucji publicznych, m.in. Uniwersytet Wrocławski (1952-1989), Pałac Młodzieży w Katowicach (1951-1990), hutę w Częstochowie (1952-1989) i Fabrykę Samochodów Ciężarowych w Lublinie.
Liczne pomniki wzniesione w czasach Bieruta zostały przeniesione do Muzeum Socrealizmu w Kozłówce po upadku komunizmu w 1989 roku. W stolicy Białorusi, Mińsku, do dziś istnieje ulica jego imienia.
Piosenka Pieśń o Bierucie lub Towarzysz, napisana w 1952 roku, reprezentuje kult osobowości otaczający Bieruta w muzyce.
Bolesław Bierut był obecny na wielu znaczkach PRL:
Znaczek z 22 lipca 1946 r. (2. rocznica manifestu PKWN) - nominał: 3 złote, nakład 159 000 sztuk.
znaczek w dziesięciu kolorach, drukowany miliony razy w latach 1948-1949 (nominały: 2, 3, 5, 6, 10, 15, 18, 30 i 35 zł)
Znaczek z 22 lipca 1949 r. (5. rocznica manifestu PKWN) - nominał 15 zł
Znaczek z 25 lutego 1950 r. - nominał 15 zł, staloryt,
Seria znaczków o nominałach 5, 10, 15, 20, 30, 40 i 50 zł (IV-X 1950), druk stalorytniczy,
Znaczek z datą 22 lipca 1951 r. (7. rocznica ogłoszenia Manifestu PKWN) - nominały 45, 60 i 90 groszy,
Seria okolicznościowa z okazji 60. rocznicy urodzin 18 kwietnia 1952 r,
Znaczek upamiętniający Międzynarodowy Dzień Dziecka 1 czerwca 1952 r. (Bierut wśród dzieci), nominał 45 zł + 15 groszy,
Koperty ze znaczkiem z 1949 roku (15 złotych) i 1952 roku (45 groszy),
Kartki pocztowe: z 18 września 1950 r. (10 złotych), 1 lutego 1951 r. (30 groszy, tekst pozdrowienia pierwszomajowego), 22 lipca 1951 r. (30 groszy, napis 7 lat PRL), 22 października 1951 r. (30 groszy)Niemiecka poczta NRD wydała również dwa znaczki 22 kwietnia 1951 r.: Bierut i Wilhelm Pieck podają sobie ręce przed granicą na Odrze i Nysie, nominał: 24 i 50 fenigów.
17 czerwca 2021 r. nowo powstała Polska Partia Pracy odwiedziła mauzoleum Bieruta i zapaliła znicze ku jego pamięci. Tego samego dnia mauzoleum zostało posprzątane przez członków PPR.
Czesław Kozłowski: Namiestnik Stalina. Warszawa 1993.
Izabella Main: Prezydent Polski czy "najwierniejszy uczeń Stalina"? Kult Bolesława Bieruta w stalinowskiej Polsce, w: Balazs Apor i inni (red.): The Leader Cult in Communist Dictatorships. Stalin and the Eastern Bloc. Palgrave, New York 2004, ISBN 978-1-403-93443-7, s. 179-193.
Anne Applebaum: The Iron Curtain. The Oppression of Eastern Europe 1944-1956 (Tytuł oryginału: Iron Curtain: The Crushing of Eastern Europe, 1944-1956 (2012), w tłumaczeniu Martina Richtera). Siedler, Monachium 2013, ISBN 3-8275-0030-3.
Bolesław Bierut w: Internationales Biographisches Archiv 20/1956 z 7 maja 1956 r., w Archiwum Munzingera (artykuł rozpoczynający się swobodnie dostępny)