Wikibiopedia

 

Karl Mallek

Karol Małłek (* 18 marca 1898 w Brodau, powiat Neidenburg, prowincja Prusy Wschodnie; † 28 sierpnia 1969 w Krutyniu (niem. Kruttinnen), powiat Mrągowo (powiat Sensburg)) był mazurskim pisarzem, folklorystą, publicystą i nauczycielem. Pochodził z polskiej rodziny.

Życie

Karol był synem Wilhelma i Henrietty Augusty z domu Mareńskiej i miał dwóch braci.

Po ukończeniu szkoły w miejscu urodzenia, został powołany do służby w armii pruskiej podczas I wojny światowej w 1917 roku. Został wyszkolony na kawalerzystę, a następnie służył na froncie zachodnim pod Verdun. Po zawieszeniu broni w 1918 r. Małłek brał udział w organizowaniu rad robotniczych w pruskiej armii (jako sympatyk Ligi Spartakusa).

W latach dwudziestych i trzydziestych Małłek pracował jako nauczyciel i dyrektor w różnych szkołach w Działdowie (Soldau do 1920 i 1939 do 1945) i okolicy. Był uważany za działacza protestanckiego wśród w większości katolickiej ludności. Prowadził również kampanię na rzecz praw i zachowania kultury mazurskiej, a w 1931 r. został wybrany sekretarzem Związku Mazurów. Od kwietnia 1935 r. do wybuchu II wojny światowej był prezesem nowo powstałego Związku Mazurów (ZM) w Działdowie. W czasie wojny ZM został zdelegalizowany, a Małłek ukrył się w Warszawie pod pseudonimem Jan Michał Skoryna, aby uciec przed gestapo. Tu działał w konspiracji, m.in. w "Gazecie Mazurskiej" i wydawał kalendarz dla Mazurów. Publikował wiersze, artykuły, utwory folklorystyczne i felietony.

Liga Mazurska została reaktywowana w 1943 roku. W grudniu 1944 r. Małłek przemawiał na posiedzeniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) na temat problemów na Mazurach. W 1945 r. przez pół roku był radnym miejskim w Działdowie. W latach 1945-1948 był prezesem Instytutu Mazurskiego w Olsztynie (Allenstein). Wykładał także na Mazurskim Uniwersytecie Ludowym w Rudziskach Pasymskich (1945-1950 i 1957-1960). W 1950 i 1951 r. pracował w kuratorium oświaty w Olsztynie, ale wkrótce zrezygnował.

Był żonaty z Wilhelminą A. Piechą, z którą miał trzech synów: przyszłego pisarza i naukowca Janusza Małłka oraz Ryszarda i Leopolda Małłków.

W latach 1960-1963 mieszkał w Olsztynie, a do 1957 r. w Krutyniu (Krutinnen), od 1969 r. w Toruniu (Thorn). Małłek zmarł w Krutyniu, ale został pochowany w Olsztynie. Przed budynkiem szkoły w Krutyniu miejscowa administracja postawiła Małłkowi prosty kamień pamiątkowy, na którym widnieje tablica z napisem:

"Karol Małłek.

1898-1969.

Pisarz i działacz mazurski.

Społeczeństwo Gminy Piecki "Karol Małłek przez wiele lat był członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Zjednoczonego Frontu Narodowego. Działał w Polskiej Partii Robotniczej (PPR) i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Był także członkiem Związku Literatów Polskich oraz członkiem honorowym Ośrodka Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie.

Publikacje

Książki (wybór)

(w nawiasach niemieckie tłumaczenie tytułu i rok wydania)

Jest dąb nad Mukrem (wspólnie z A. Jareckim, 1956)

O dawnych zwyczajach ludowych (1966)

Z Mazur do Verdun (4 tomy, 1967)

Interludium mazurskie (1968)

Z Mazur do podziemia (1970)

Polskie są Mazury (1972), za którą otrzymał pośmiertną nagrodę tygodnika "Polityka" w 1973 roku.

Jutrznia mazurska na gody i inne widowiska (1980)

Dzienniki (1979/1980)

Inne publikacje (wybór)

Mazurski śpiewnik regionalny (Mazurski śpiewnik regionalny)

Płoń. Dożynki na Mazurach

Wesele mazurskie

Z Mazur do Verdun - wspomnienia autora z okresu służby w armii pruskiej pod koniec I wojny światowej (1890-1919)

Nagrody, wyróżnienia i odznaczenia (wybór)

Małłek otrzymał Nagrodę Literacką Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie w 1956 roku. Otrzymał także Order Sztandaru Pracy II klasy, Krzyż Kawalerski Polonia Restituta i Złoty Krzyż Zasługi.

Jego imię noszą szkoły podstawowe w Krutyniu i Narsimiu.

Od 1988 r. redakcja pisma Warmia i Mazury przyznaje Nagrodę im. Karola Małłka.

Imieniem Małłka nazwano ulice w Działdowie, Olsztynie i Ostródzie (Osterode w Prusach Wschodnich).

Literatura

Tadeusz Oracki: Słownik Biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla XIX i XX wieku (do 1945 roku). Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1983, ISBN 83-211-0411-8, artykuł Małłek Karol, pp. 207-208 (Polish).

Zobacz również

Copyright © Wikibiopedia | Polityka prywatności